ترکیه، محل احتمالی مذاکرات اتمی با ایران

منوچهر متکی خبر برگزاری احتمالی مذاکرات اتمی در ترکیه را در حاشیه دیدار با وزیر خارجه سنگاپور به خبرنگاران داده و افزوده که مقامات ترکیه نیز در جریان این امر قرار گرفته‌اند.

دکتر رضا تقی‌زاده، تحلیلگر مسایل سیاسی می‌گوید که انتخاب ترکیه به‌عنوان مکان نشست می‌تواند اهداف تبلیغاتی داشته باشد. وی با اشاره به ماهیت پیچیده و سیاسی برنامه‌های اتمی ایران، شانس به نتیجه رسیدن مذاکرات آتی را نیز بسیار محدود می‌داند.

دویچه‌وله: آیا ایران می‌تواند محل یا دستور و زمان مذاکرات اتمی را خودش تعیین کند؟

رضا تقی‌زاده: ایران درگذشته گفتگوهایی را با جامعه اروپا انجام داده که محل آن با توافق قبلی در شهرهای اروپایی همچون ژنو یا وین بوده است. در شهر استامبول هم یکبار دبیر شورای امنیت ملی ایران با مسئول سیاست خارجی اروپا دیدار کرده است.

ایران می‌تواند در مورد محل مذاکره پیشنهاداتی بدهد اما در مورد دستور کار مذاکره باید دید که نشست‌های مقدماتی به چه نتیجه‌ای می‌رسند. غربی‌ها همواره عنوان کرده‌اند که موضوع مذاکره، برنامه‌های اتمی خواهند بود در حالی‌که رییس جمهور ایران به وزارت خارجه فشار می‌آورد که موضوع گفتگوی احتمالی، مدیریت جهان، برگزاری جلسه برای رفع محرومیت‌ها، مشکلات فلسطینی‌ها و از این دست باشد.

و انتخاب ترکیه در این میان، می‌تواند به پیش‌برد بسته پیشنهادی ایران کمکی بکند؟

ایران به بخش تبلیغاتی این گفتگوها فکر می‌کند و می‌خواهد از آن به‌عنوان یک پیروزی در داخل استفاده کند. شاید این فکر ایران است. درعین حال ترکیه یکی از دو کشوری بود که پای بیانیه تهران را امضا کرده است. شاید ایران بخواهد از این راه تاکید کند که علاقمند است گفتگوها را در چارچوب بیانیه تهران اداره کند.

بخش تبلیغاتی این موضوع از نظر ایران مهم است. اما به نظر نمی‌رسد موافقت اروپا و خانم اشتون با این پیشنهاد، تاثیری در نتیجه مذاکرات بگذارد. خیلی زود است که در مورد نتیجه رسیدن گفتگوها حرف بزنیم. شانس به نتیجه رسیدن مذاکرات خیلی محدود است.

از جمله شروط پیشنهادی آقای احمدی‌نژاد این بود که مذاکرات، با موضع‌گیری گروه پنج + یک در قبال سیاست اتمی اسراییل از سرگرفته شوند. انتخاب ترکیه با توجه به این‌که کشوری مسلمان است، ارتباطی با این شرط دارد؟

این بخشی از جنبه‌های تبلیغاتی گفتگوهاست که اصلا از نظر جامعه جهانی در ارتباط با پرونده هسته‌ای ایران و خطر اتمی شدن ایران مطرح نیست.

شما شانس نتیجه‌گیری از مذاکرات آتی را محدود دانستید. چرا؟

برنامه اتمی ایران را نمی‌توان مجزا از ماهیت و طبیعت نظام سیاسی ایران مورد ارزیابی قرار داد. رسیدگی به بخشی از برنامه اتمی ایران، یعنی تنها توجه به حجم اورانیوم غنی شده و کسب موافقت برای خارج کردن میزان معینی از آن، مشکل را به تنهایی حل نمی‌کند. مسائلی چون راکتور آب سنگین تهران، امکان احداث مراکز دیگر غنی سازی که دولت به آن بعنوان یک حق ملی نگاه می‌کند، باید بطور وسیع تر مورد توجه قرار گیرند.

حتی اگر مذاکرات هم برگزارشوند، به دلیل محدود بودن دید گفتگوها که منحصر به فرمول وین یا بیانیه تهران هستند، نمی‌توان امیدی به نتیجه‌گیری داشت.

پس چرا کشورهای غربی این‌‌همه اصرار به از سرگیری مذاکرات دارند؟ هدف آنها چیست؟

چین و روسیه می‌خواهند باب گفتگو با ایران باز بماند، زیرا همراهی نکردن ایران، دیر یا زود موضوع را به توسل به راه حل‌های نظامی سوق می‌دهد.

کشورهای اروپایی می‌خواهند به روسیه و چین نشان دهند که موافق گفتگو هستند و می‌خواهند همبستگی خود را با این رویکرد نشان دهند. امید آنها این است که ایران، تحت فشارهای اقتصادی مجبور به پذیرش شرایط غرب شود.

آنها درعین حال متوجه هستند که ایران آمادگی انصراف از برنامه‌های اتمی خود را ندارد. آنها وضعیت موجود را به زیان ایران و به سود خود می‌بینند و می‌خواهند با این سیاست، اتحاد خود در گروه پنج بعلاوه یک را نشان دهند.

مهیندخت مصباح

تحریریه: عباس کوشک جلالی