جنگ اعراب و اسرائیل بر سر هولوکاست

"عرب‌ها و مسئله‌ی هولوکاست؛ پیکار روایتی اعراب و اسرائیل"، کتابی است که رابطه‌ی چندسویه‌ی عرب‌ها با این پدیده‌ی تاریخی را بررسی کرده است. هدف این پژوهش که از سوی تاریخ‌نگار لبنانی، ژیلبر آشکار (Gilbert Achcar) صورت گرفته، پیش از هرچیز روشنگری در کشورهای عربی است.

جنایت ضد "مصونیت اخلاقی"

مسئله‌ی هولوکاست در جهان عرب‌احساسات و واکنش‌های گوناگونی را برمی‌انگیزد. به‌نظر برخی، هولوکاست چیزی جز تبلیغ سوء صهیونیستی برای به‌رسمیت شناختن دولت اسرائیل نیست. بعضی دیگر معتقدند که هولوکاست، یک رویداد تاریخی است که به هرحال به گذشته تعلق دارد. اینان می‌گویند در حال حاضر این اسرائیل است که در حق دیگر ملت‌ها و فلسطینی‌ها دست به جنایت می‌زند. گروهی دیگر این نظر را نمایندگی می‌کنند که جنایات و فجایع گذشته، از جمله هولوکاست، نباید برای این و آن کشور "مصونیت اخلاقی" یا "حق ویژه‌" در روابط بین‌المللی به ارمغان آورد.

ژیلبر آشکار، در این رابطه در کتاب خود می‌نویسد که طرفداران چنین نظری، دچار اشتباهی فاحش می‌شوند و آن«این که می‌کوشند جنایات گذشته را ناچیز جلوه دهند یا به‌طور کلی آن را دروغ محض می‌خوانند.»

چهار گروه، چهار نظر

"عرب‌ها و مسئله‌ی هولوکاست؛ پیکار روایتی اعراب و اسرائیل"، اولین پژوهش تاریخی‌ای است که در این رابطه منتشر شده است. نویسنده‌ی این کتاب، ژیلبر آشکار در ابتدای آن خاطرنشان می‌سازد که "واحد سیاسی یا گروهی هم‌هویت" به نام "عرب‌ها" مطلقاً وجود ندارد، همان‌گونه که "مسلمانان" یا "یهودی‌ها" به‌طورکلی وجود ندارد. او سپس به مواضع گوناگون "عرب‌ها" در این رابطه می‌‌پردازد و آن‌ها را به چهار گروه متفاوت تقسیم می‌کند: لیبرال‌ها، مارکسیست‌ها، ناسیونالیست‌ها و مذهبی‌ها.

او می‌نویسد: «قضاوت در مورد عرب‌ها نباید بر اساس رفتار مفتی‌هایی باشد که در سال‌های ۴۰ در اورشلیم زندگی می‌کردند و طرفدار نازی‌ها بودند.» آشکار می‌نویسد‌‌: «لیبرال‌ها و مارکسیست‌ها بین یهودی‌ها و صهیونیست‌ها به روشنی تفاوت قائل ‌شدند. ناسیونالیست‌ها، برعکس، از مواضع فاشیست‌‌ها و نازی‌ها دفاع کردند و کوشیدند آن را سرمشق کار خود قرار دهند. گروهی مذهبی، از سوی دیگر، آیه‌های قرآن را مبنا قرار داد و با گلچین‌کردن سوره‌های ضدیهودی آن، سیاست خصمانه‌ای در برابر آنان در پیش گرفت.»

نویسنده‌ی کتاب "عرب‌ها و مسئله‌ی هولوکاست" تأکید می‌کند که این مواضع با این حال به معنای آن نیست که عرب‌ها در جنایت هولوکاست دست داشتند. او چنین ادعایی را که از سوی برخی تاریخ‌نگاران مطرح می‌شود، آشکارا "مضحک" می‌خواند. اینان بر اسناد و مدارکی تکیه می‌کنند که از روابط نزدیک مفتی اعظم اورشلیم، شیخ امین آل ـ حسینی با سرکردگان نازی، چون هیتلر و هیملر خبر می‌دهند. آشکار می‌نویسد: «این مفتی نقش بسیار مهمی در اشاعه‌ی تبلیغات نازی‌ها و فاشیست‌ها در کشورهای عربی و اسلامی بازی کرد. او حتی درکارزار نژادپرستانه‌ی نازی‌ها علیه‌یهودی‌ها و نیز در تشکیل واحد سربازان مسلمان در بوسنی دست داشت. این سربازان دوش به دوش نازی‌ها می‌جنگیدند. ولی این درست نیست که به این دلیل همه‌‌ی عرب‌ها را ضد یهودی بدانیم. در آن زمان بسیاری از عرب‌ها بودند که این رفتار و این سیاست‌ها را محکوم می‌کردند.»

یهودی‌ستیزی در اروپا

در کتاب "عرب‌ها و مسئله‌ی هولوکاست؛ پیکار روایتی اعراب و اسرائیل"، همچنین به تاریخ یهودی‌ستیزی در اروپا اشاره شده است. ژیلبر آشکار در این رابطه می‌گوید که در جهان عرب، پیش از مسئله‌ فلسطین اصولاً یهودی‌ستیزی وجود نداشت. او با استناد به منابع تاریخی موثق، نتیجه می‌گیرد که وضعیت یهودی‌ها در جهان اسلام به‌طورکلی به مراتب بهتر از شرایط آنان در جهان مسیحیت بود. آشکار می‌پرسد: «هنگامی ‌که یهودی‌ها از اسپانیا رانده شدند، به کجا فرار کردند؟ به جهان اسلام.» اسناد تاریخی نشان می‌دهند که یهودی‌ها تا سال‌های دهه‌ی سی می‌توانستند بدون مسئله در کشورهای عربی زندگی کنند. این وضعیت، هنگامی‌که یهودی‌ها به فلسطین کوچ کردند، ولی تغییر یافت.»

ژیلبر آشکار یکی از دلایل گسترش افکار ضدیهودی در کشورهای عرب و نفی هولوکاست را عدم وجود منابع تاریخی و روشنگرانه در این زمینه می‌داند. انتشار کتاب "عرب‌ها و مسئله‌ی هولوکاست؛ پیکار روایتی اعراب و اسرائیل"، تلاشی ارزشمند برای رفع این کمبود است.ِِ

FF/FW