حذف اپلیکیشنهای ایرانی از اپل، ضربه‌ای "جبران‌ناپذیر"
۱۳۹۶ شهریور ۸, چهارشنبه
اپل در چند روز اخیر به مرور دست به حذف اپلیکیشنهای ایرانی از اپ استور زده است. این نخستین بار نیست که اپل اپلیکشن‌های ایرانی را حذف می‌کند ولی این بار بر خلاف گذشته شرط خاصی از سوی اپل برای بازگشت اپلیکیشنها به اپ استور مطرح نشده است
اپل در زمستان گذشته از توسعه‌دهندگان اپلیکیشنها در ایران خواسته بود که به علت تحریم‌های مالی موجود آمریکا علیه ایران، هر گونه درگاه پرداخت بانکی را از اپلیکیشنهای خود حذف کنند. پس از این درخواست بیشتر اپلیکیشنهای ایران مثل اپلیکیشن شناخته‌شده ارایه خدمات حمل و نقل درون شهری "اسنپ" از روش‌های دیگر برای انجام پرداخت‌ها استفاده کردند و آن دسته از اپلیکیشن‌هایی که پیش‌تر به علت داشتن درگاه پرداخت از اپ استور حذف شده بودند با حذف درگاه مجددا به اپ استور بازگشتند.
بیشتر بخوانید: آیا تهران "دره سیلیکون" خواهد شد؟
این بار اما اپل در یک اقدام ضربتی اعلام کرده است "بر اساس قوانین تحریم آمریکا، اپ استور نمی‌تواند میزبانی، توزیع یا انجام کسب و کار با اپلیکیشنها یا توسعه‌دهندگان مرتبط به کشورهایی را که تحت نظام تحریم آمریکا قرار دارند برعهده بگیرد." این اقدام محدود به ایران نیست و اپل همین تصمیم را درباره اپلیکیشنهای چینی نیز اجرا کرده است. به گزارش نیویورک تایمز، بسیاری از اپلیکیشنهای چینی که برای تسهیل دسترسی کاربران به اینترنت آزاد از سانسورهای دولتی چین فعالیت داشته‌اند حالا حذف شده‌اند.
در ایران کاربران، توسعه‌دهندگان اپلیکیشنها و فعالان کسب و کارهای اینترنتی با امضای طوماری به این اقدام اپل اعتراض کرده‌اند. آن‌ها در توییتر با استفاده از هشتگ #StopRemovingIranianApps خواهان توقف این رویه اپل در برخورد با اپلیکیشنهای ایرانی هستند. محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات ایران، نیز در توییتر از پیگیری حقوقی اقدام اپل خبر داد.
بر اساس لیست تهیه شده از اسامی اپلیکیشنهای حذف شده، ۱۹ اپلیکیشن که برخی از آن‌ها از نام‌دارترین اپلیکیشنهای استارت‌آپ‌های ایرانی هستند تا کنون از اپ استور حذف شده‌اند. اسامی اپلیکیشن خریدهای آن‌لاین "دیجی کالا" و "اسنپ" هم در این لیست به چشم می‌خورد.
تماس خبرنگار دویچه وله فارسی با برخی فعالان این دو استارت‌آپ بی‌نتیجه ماند. آن‌ها اعلام کردند که بر اساس تصمیم گرفته شده در شرکت‌شان قرار نیست در این زمینه مصاحبه‌ای کنند. اما یک منبع مرتبط با موضوع که نخواست نامش درگزارش برده شود، گفت در میان استارت‌آپ‌هایی که اپلیکیشنهای آن‌ها حذف شده است، "برخی می‌خواهند از طریق وکیل شکایتی را در آمریکا تنظیم کنند و برخی نیز به دنبال روش‌های دور زدن اپل هستند". به گفته او "شرکت‌ها بخاطر رقابت" برنامه‌شان را اعلام نمی‌کنند.
بیشتر بخوانید: از تهران تا سیلیکون ولی؛ کارآفرینان ایرانی در "آی‌بریج" برلین
حذف اپلیکیشنها به این معنی است که کاربر جدید امکان دانلود آن‌ها را ندارد و کاربران قدیمی نیز هرچند می‌توانند از نسخه‌ای که روی گوشی یا تبلت خود دارند همچنان استفاده کنند اما نمی‌توانند اپلیکیشن را به روز رسانی کنند و حتی اگر اپلیکیشن به مشکلی بربخورد، در صورت رفع مشل امکان ارائه نسخه به روز شده به کاربران وجود ندارد. چیزی که می‌تواند در طولانی مدت به از رونق افتادن فعالیت استارت‌آپ‌های ایرانی که در چند سال اخیر نگاه دنیا را به سوی خود چرخانده بودند منجر شود.
حذف، چه کسانی و چرا؟
گفته می‌شود تعداد اپلیکیشنهای حذف شده بیش از ۱۹ اپلیکیشنی است که اسم‌شان در لیست منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی آمده است. میلاد نوری، توسعه‌دهنده اپلیکیشن در ایران (Mobile app developer) و مدیرعامل شرکت "توکان‌تک"، که لیست را روی صفحه توییتر خود قرار داده است، در گفتگو با خبرنگار دویچه وله فارسی می‌گوید که "اپلیکیشن‌هایی که لیست کردیم اپلیکیشنهای معروفی هستند که صدایشان شنیده شده است. خیلی از اپلیکیشنها بوده‌اند که صرفا پنج هزار کاربر داشته‌اند و صدایشان درنیامده است چون یا غیرتجاری بوده‌اند و یا در شبکه‌های اجتماعی شناخته‌شده نبوده‌اند." او تاکید می‌کند که "اپلیکیشنها دارند به صورت تدریجی حذف می‌شوند و تعداد حذفی‌ها خیلی بیشتر از این اعداد است".
نوری همچنین بحث درباره اینکه اپل چه گروه از اپلیکیشنها را حذف می‌کند "حدس و گمان" خواند. او گفت: «بر اساس بررسی‌‌های ما، هم اپلیکیشن‌هایی که درگاه پرداخت داشته‌اند، حذف شده‌اند و هم آن‌ها که نداشته‌اند. هم اپلکیشن‌هایی که به اسم افراد ایرانی بوده‌اند حذف شده‌اند و هم اپلیکیشن‌هایی که به اسم افراد خارجی یا شرکت‌های خارجی راه‌اندازی شده‌اند.»
این توسعه‌دهنده اپلیکیشن در ایران نتیجه می‌گیرد که "هویت شخص مهم نیست که ایرانی باشد یا آلمانی، اپلیکیشن "تخفیفان" به اسم یک شرکت آلمانی ارائه شده بود و حذف شده است. اینکه اپلیکیشن تجاری یا غیرتجاری باشد هم مهم نیست. انگار برای اپل مهم این است که بازار اپلیکیشن کجاست و چه درصدی از کاربرهایش داخل ایران هستند. این چیزی است که ما بر اساس بررسی لیست اپلیکیشنهای حذف شده به آن رسیده‌ایم."
موقتی بودن راهکارها
گفته می‌شود اگر اپل در تصمیم اخیر خود تجدیدنظر نکند ضربه‌ای که به کسب و کارهای ایرانی می‌خورد "جبران‌ناپذیر" است. میلاد نوری از تاثیر اقدامات شرکت اپل بر کار توسعه‌دهندگان اپلیکیشن می‌گوید: «این اتفاقی که افتاده تاثیر بزرگی روی کار توسعه‌دهندگان اپلیکیشن، خصوصا توسعه‌دهندگان اپلیکیشن سیستم عامل آیاواس دارد. چون یکسری از این افراد به صورت مستقیم اپلیکیشن خود را در بازار منتشر می کردند و درآمد داشتند که فعلا دیگر نمی‌توانند این کار را بکنند و یکسری هم توسعه اپلیکیشن آیاواس را برای کسب و کارها انجام می‌دادند که مطمئنا فعالیت‌شان محدودتر می‌شود.»
او اعتقاد دارد که با این‌همه "ضربه بزرگ" را خود کسب و کارهای اینترنتی می‌خورند: «الان شش تا هفت میلیون ابزار فعال با سیستم عامل آیاواس در ایران داریم. فرض کنید اگر یک اپلیکیشن جدید بخواهد منتشر شود، مثل اپلیکیشن خود ما، اپلیکیشن پونز، نمی‌تواند به این کاربرها دسترسی داشته باشد و این تعداد ابزار تعدادی نیست که در طول یک شب یا یک هفته و یک ماه بشود به سیستم عامل جدیدی کوچ‌شان داد. این کاربرها در طور چند سال این ابزار (آیفون یا آی‌پد و …) را خریده‌اند و فکر کنم دو تا سه سال طول بکشد تا بخواهند به سوی ابزار جدیدی بروند.»
اپلیکیشن پونز یک اپلیکیشن مکان محور است که اماکن مختلف شهرهای ایران نظیر رستوران، پمب بنزین و … را به کاربر نشان می‌دهد.
به گفته میلاد نوری خیلی از کسب و کارها در این وضعیت مجبور خواهند بود یا از قسمتی از بازار چشم‌پوشی کنند یا باید دنبال راه‌کار جایگزین باشند. او البته به راه‌های جایگزین یا آن‌طور که گفته می‌شود راه‌های دور زدن خوش‌بین نیست و آن‌ها را "موقتی" می‌داند، چرا که به اعتقاد او "باز هم اپل متوجه می‌شود و جلویشان را می‌گیرد."
او درباره اپلیکیشن خودش می‌گوید که "اپلیکیشن پونز در طول چهار ماه ۱۷۰ هزار کاربر اندروئیدی به دست آورده است و ۳۵۰ هزار کاربر هم روی ربات تلگرامی دارد و خیلی امید داشتیم که وارد بازار آیاواس هم بشویم. اما حالا درآمدی را که با حضور کاربرهای آیاواس می‌توانستیم داشته باشیم از دست داده‌ایم."
ترس بزرگ‌تر، ترس از دست دادن بازار اندروئید
اسما کروبی، مدیر عامل شرکت تیارا، هم درباره از دست دادن مشتری‌های کسب و کارها با دویچه وله فارسی صحبت می‌کند. او می‌گوید: «اتفاقی که دارد می‌افتد این است که ۱۱ درصد مردم در ایران موبایل‌شان آیاواس است. استارت آپ‌ها دارند این مشتری‌ها را از دست می‌دهند.»
او که سال‌هاست در استارت‌آپ‌های ایرانی فعال است می‌گوید: «این حقیقتی است که کاربر آیاواس اصولا کاربر با کیفیت‌تری برای استارت آپ است به این معنا که عموما آدم‌هایی که گوشی‌هایشان آیاواس است سطح تمول‌شان و توانایی خریدشان بالاتر است، مدل استفاده از اینترنت‌شان بهتر است و خب توی خریدها و اطلاعات آماری کسب و کارها این موضوع مشخص است.»
او نیز مثل میلاد نوری به تجربه خودش برمی‌گردد و می‌گوید که "اپلیکیشن "آبانو"، اپلیکیشن کتاب صوتی ما است و در اندروئید ۵۰۰ هزار مورد نصب داشته است. ولی نکته‌ای که وجود دارد این است که نمی‌توانیم برای کاربر آیاواس آن را ارایه دهیم با اینکه مطمئنیم کاربر آیاواس از آن استقبال می‌کند."
اسما کروبی می‌گوید: «با مسایلی که وجود دارد ترجیح می‌دهیم حتی توسعه نسخه آیاواس را شروع هم نکنیم، آن وقتی که باید بگذاریم نسخه آیاواس را تهیه کنیم و بعد ببینیم پذیرفته می‌شود یا نه، و بعد ببینیم فردا از اپ استور برش می‌دارند یا نه، یا آپدیت می‌شود برایش ارایه داد یا نه… آن وقت را صرف طراحی محصولات جدید در اندروئید می‌کنیم.»
با این‌همه کروبی می‌گوید نگرانی مهم‌تر همه در حال حاضر این است که "چند وقت دیگر این طور نشود که گوگل هم همین بازی را درآورد" و دسترسی به بازار اندروئید هم حذف شود.
در دولت اول حسن روحانی به علت اقبالی که به ایجاد رابطه با جهان نشان داده شد، فعالیت استارت‌آپ‌ها و کسب و کارهای اینترنتی رونقی نسبی یافت. تا جایی که برخی از نشریات بین‌المللی از شکل‌گیری یک "سیلیکون ولی" در قلب تهران نوشتند. با این‌همه هم‌زمان قوانین به روز نشده تجارت ایران و مساله مالکیت معنوی موانع راه استارت‌آپ‌ها بوده‌اند. البته این شرکت‌های جوان‌گرا از فیلترینگ شدید اینترنت هم رنج برده‌اند و همواره ابهام در پرونده رفع تحریم‌ها مانعی بر سر راه‌شان بوده است.