روز جهانی آب؛ بحران کم‌آبی در جهان و ایران
۱۴۰۲ فروردین ۲, چهارشنبه
۲۲ مارس روز جهانی آب است و سازمان ملل از سال ۱۹۹۳ چنین مناسبتی را نام‌گذاری کرده است. هر ساله در این روز توجهی ویژه به انسا‌ن‌هایی می‌شود که دسترسی ایمن به آب سالم ندارند.
سازمان ملل در گزارش جدید خود با عنوان "گزارش جهانی آب" تصریح کرده است که کمیابی آب در سراسر جهان گسترش خواهد یافت، و این کمبود حتی در آینده برای مناطقی که هم‌اکنون منابع آبی فراوان دارند، مانند آفریقای مرکزی، آسیای شرقی و بخش‌هایی از آمریکای جنوبی نیز صدق می‌کند. کمبود آب همچنین در مناطقی که آب آشامیدنی در حال حاضر کمیاب است، مانند خاورمیانه و منطقه ساحل، وخیم‌تر خواهد شد.
طبق گزارش جدید سازمان ملل، در حال حاضر دو میلیارد نفر به آب آشامیدنی سالم و ۳،۶میلیارد نفر به سرویس بهداشتی سالم دسترسی ندارند.
بیشتر بخوانید: آکسفام: گرسنگی در مناطق گرمسیر به دلیل بحران اقلیمی دو برابر شد
بر اساس گزارش جهانی آب ۲۰۲۳ که توسط یونسکو تهیه شده است، بیش از سه میلیارد نفر در سال حداقل یک ماه تحت تأثیر کمبود آب قرار دارند.
این گزارش می‌گوید، مصرف جهانی آب در ۴۰ سال گذشته حدود یک درصد در سال افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ به همین میزان افزایش یابد.
در این گزارش، رشد جمعیت، توسعه اجتماعی-اقتصادی و تغییر الگوی مصرف از جمله دلایل کمبود آب عنوان شده است. علاوه بر این، به دلیل افزایش آلودگی آب شیرین، مشکلاتی در کیفیت آب وجود دارد. مشکل اصلی در کشورهای کم‌درآمد معمولا تصفیه ناکافی فاضلاب و در کشورهای صنعتی آلودگی آب‌های زیرزمینی است.
گزارش جهانی آب بر اهمیت همکاری و مشارکت میان طرف‌های ذی‌نفع مختلف در مدیریت آب از سطح محلی تا بین‌المللی و فرامرزی تاکید می‌کند. به عنوان مثال می‌توان به سیستم‌های آبیاری مشترک در کشاورزی یا حفاظت از حوزه‌های آبریز برای تامین آب شهری اشاره کرد.
اولا بورکهارت، عضو هیئت مدیره کمیسیون یونسکو آلمان در بن، در این رابطه از یک "بیلان موقت ویرانگر" سخن گفت: «برای دستیابی به اهداف آبی برنامه ۲۰۳۰، ما به چهار برابر تلاش بیشتر نیاز داریم.»
قرار است این گزارش به عنوان مبنایی برای بحث در کنفرانس جهانی آب سازمان ملل قرار گیرد که از چهارشنبه تا جمعه (۲۲ تا ۲۴ مارس) در نیویورک برگزار می‌شود.
بیشتر بخوانید: کم‌آبی شدید در۳۰۰ شهر ایران و وعده‌های وزیر نیرو
این کنفرانس جهانی در مورد اجرای اهداف پایدار برنامه ۲۰۳۰ در چارچوب حق بشری دسترسی به آب و پساب‌زدایی است. این کنفرانس در نیویورک اولین کنفرانس بزرگ جهانی آب است که از سال ۱۹۷۷ توسط سازمان ملل برگزار می‌شود.
منابع آب ایران پاسخگوی نیاز غذایی نیست
بر پایه یافته‌های یک مطالعه پژوهشگران ایرانی در زمینه تاثیر تحولات جمعیتی بر امنیت آبی و غذایی در ایران، از سال ۱۳۹۴ نیاز غذایی جمعیت ایران از ظرفیت منابع آب موجود برای تولید این میزان محصولات غذایی فراتر رفته است و با الگوی فعلی، منابع آب کافی برای پاسخگویی به جمعیت کنونی کشور وجود ندارد.
بیشتر بخوانید: ادامه اعتراض‌ها در شهرکرد در نهمین روز قطع آب آشامیدنی
به گزارش ایسنا، این پژوهش می‌گوید، بررسی روند تغییرات جمعیتی در ایران نشان می‌دهد که در دهه ۱۳۳۰ تا ۱۴۰۰ در ایران؛ جمعیت ایران در فاصله ۷۰ سال، بیش از پنج برابر شده است. با این وجود، این میزان افزایش جمعیت در همه گروه‌های سنی یکسان نبوده است. هم‌اکنون حدود ۷۰ درصد جمعیت ایران در سه گروه سنی ۱۲ تا ۱۷ سال، ۱۸ تا ۲۹ سال و ۳۰ تا ۶۰ سال قرار دارند که مطابق با سند ملی امنیت غذا و تغذیه، نیازمند بیشترین میزان دریافت مواد غذایی هستند.
بر اساس این پژوهش، منابع آب قابل برنامه‌ریزی کشاورزی به سختی پاسخگوی نیازهای غذایی جمعیت است. بنابراین ارائه و تدوین الگوی مطلوب مواد غذایی کم‌آب‌بر تر با حفظ ارزش‌های غذایی مورد نیاز جمعیت و متناسب با ظرفیت منابع آب کشور، می‌تواند ضرورت داشته باشد.
این پژوهش مشخص می‌کند که روند تولید برخی محصولات غذایی در کشور، مانند قند و شکر، سیب‌زمینی، میوه و غلات فراتر از نیاز جمعیت است. در مقابل اما، روند تولید برخی محصولات کشاورزی مانند دانه‌های روغنی و محصولات پروتئینی گوشت قرمز، تخم‌مرغ و لبنیات، پاسخگوی نیاز غذایی جمعیت نیست.
از سوی دیگر، تولید محصولات کشاورزی از سال ۱۳۸۵ و همچنین الگوی مطلوب تولید مواد غذایی در کشور از اواسط دهه ۱۳۹۰، از ظرفیت منابع آبی کشور در بخش کشاورزی (آب قابل برنامه‌ریزی بخش کشاورزی) فراتر رفته است.
به بیان دیگر، ایران از ظرفیت تحمل کشور در خصوص امنیت آبی عبور کرده است و این امر بر پایداری مناسبات بهره‌برداری از آب در حوزه کشاورزی و تامین منابع غذایی کشور در درازمدت، تاثیر خواهد گذاشت.
بیشتر بخوانید: بحران سد زاینده‌رود؛ نگرانی از تامین آب آشامیدنی در اصفهان
این مطالعه مشترک توسط پژوهشگران بخش جمعیت‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و گروه مهندسی منابع آب دانشگاه تربیت مدرس صورت گرفته است.
نتایج این پژوهش در تابستان ۱۴۰۱ به صورت مقاله علمی با عنوان "تاثیر تحولات جمعیتی بر امنیت آبی و امنیت غذایی در ایران" در نشریه تحقیقات منابع آب ایران منتشر شده است.