روز جهانی محیط زیست
۱۳۸۸ خرداد ۱۵, جمعه
سال ۱۹۷۲ مجمع عمومی سازمان ملل روز پنجم ژوئن را رسما روز جهانی محیط زیست نامگذاری کرد. از این سال بعد، هر سال یک موضوع مهم زیست‌محیطی از جمله گرمایش زمین، افزایش دی‌اکسید کربن، آب شدن کوه‌های یخی قطب شمال، یا سوراخ لایه ازن محور برنامه‌های سازمان ملل متحد و نهادهای وابسته قرار می‌گیرد. اما مهمترین مسئله‌ای که این سازمان‌ها برای حفاظت از محیط زیست دنبال می‌کنند، کاهش مصرف انرژی‌های فسیلی در جهان است.
هرمن شر، رئیس‌هیئت مدیره "سازمان جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر" که از چندین دهه پیش برای جایگزین کردن انرژی‌های فسیلی با انرژی‌های سازگار با محیط زیست تلاش می‌کند، می‌گوید: «لزوم تأمین انرژی با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به جای انرژی فسیلی، که غیر از آلودگی محیط زیست رو به کاهش نیز هستند، بر کسی پوشیده نیست. با این حال، باز هم وقت تلف می‌کنیم آن‌هم در شرایطی که با تغییرات شدید جوی در حقیقت زمان زیادی برایمان نمانده است.»
آلمان پیش‌تاز استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر
کمتر کشوری در دنیا در زمینه استفاده از انرژی‌های تجدید‌شونده به اندازه آلمان فعال است، تا آنجا که دولت این کشور در سال ۲۰۰۰ میلادی تصمیم گرفت نیروگاههای اتمی خود را از دور خارج کند. دو سال بعد، این تصمیم تبدیل به قانون شد. آلمان ۱۷ نیروگاهها اتمی دارد که یک‌پنجم برق مورد نیاز کشور را تأمین می‌کنند. بر اساس داد‌ه‌های وزارت اقتصاد آلمان، استفاده از انرژی هسته‌ای برای تولید برق ارزا‌ن‌ترین راه تأمین انرژی پس از مصرف ذغال‌سنگ است. این نیروگاهها سالانه ۱۵۰ میلیون تن دی‌اسید کربن کمتر تولید می‌کنند و حدود ۳۰ هزار فرصت شغلی فراهم می‌سازند.
با این حال، از سال ۲۰۰۵ میلادی پروسه غیر فعال کردن نیروگاههای اتمی آلمان رفته رفته آغاز شد. بر اساس برنامه، دولت باید تا سال ۲۰۲۲ میلادی تمامی ۱۷ نیروگاه خود را از دور خارج و انرژی‌ها تجدیدپذیر را جایگزین آن کرده باشد.
آلمان با این تصمیم، راه خود را از سایر هم‌پیمان‌های اروپایی‌اش جدا کرده است، اما احزاب این کشور هنوز در مورد زمان تعیین شده توافق نظر ندارد. عده‌ای معتقدند اقتصاد آلمان به زمان بیشتری برای تغییر زیرساخت‌های انرژی خود نیاز دارد. تعطیلی نیروگاهها یعنی از بین بردن ۳۰ هزار فرصت شغلی.
آخیم اشتیاینر مدیر آلمانی برنامه‌های محیط زیست سازمان ملل می‌گوید:«شاید خیلی‌ها ندانند که امروزه در شاخه‌های مختلف انرژی‌های تجدیدپذیر بیش از دو میلیون و ۳۰۰ هزار نفر مشغول کارند. این تعداد، از تعداد شاغلان صنایع گاز و نفت که روی هم ۲ میلیون‌نفرند بیشتر است. استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نیازمند در اختیار داشتن تکنولوژی مدرن است.» وی اشاره می‌کند، کشورهایی که مخالف استفاده از این نوع انرژی هستند یا هنوز دست به کار نشده‌اند یا امکان دسترسی به تکنولوژی مدرن را ندارند.
ایران: یک قدم مانده تا قافله تکنولوژی مدرن
در ایران، سالی یک روز، روز درخت‌کاری است. هر از گاهی هم گروهی از دوستداران محیط زیست، پلاستیک به دست راهی کوه و کوه‌پایه و جنگل و بیشه می‌شوند و آشغال‌ها را جمع می‌کنند و شبکه‌های تلویزیونی هم گاهی گذری به این راه دارند. اما بحث در مورد محیط زیست، آلاینده‌‌ها و تغییرات جوی از محدوده مشخصی فراتر نمی‌رود.
در حالی‌که استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان رو به افزایش است، ایران از چهل و اندی سال پیش، همچنان در پی راه‌اندازی نیروگاه اتمی بوشهر برای تولید برق است. آن‌هم در قرنی که نیروگاههای خورشیدی و بادی با استفاده از منابع بی‌پایان و ارزان قیمت جایگزین رآکتورهای اتمی می‌شوند.
ایران با گستردگی وسیع در یک منطقه جفرافیایی بهرمند از تابش مدام نور خورشید تا کنون تنها یک نیروگاه خورشیدی در نزدیکی شهر شیراز ساخته است. نیروگاه دیگر ایران، نیروگاه بادی منجیل با۱۵۰ توربین است. برق تولید شده در این نیروگاه به شبکه برق کشوری متصل می‌شود.
به گفته یکی از همکاران سازمان انرژی‌های مدرن، بدون دسترسی به تکنولوژی مدرن خارج از کشور، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر آسان نیست. این در حالی است که بسیاری از کشورهای اروپایی با همکاری "سازمان جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر" پروژ‌های مختلفی را در کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته اجرا می‌کنند.
انرژی خورشیدی در پاکستان و چین
در حال حاضر برق مورد نیاز برخی از روستاهای منطقه هندوکش پاکستان از طریق انرژی خورشید تأمین می‌شود. صفحههای خورشیدی نصب شده در این منطقه در فاصله زمانی ۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر حرارت مورد نیاز برای پخت‌وپز را فراهم می‌کنند. آب گرم روستاها نیز از همین راه تأمین می‌شود. دولت پاکستان در نظر دارد در ابعاد بزرگ از این پروژه برای شیرین کردن آب دریا استفاده کند.
از سوی دیگر در این کشور نیز، مانند برخی از کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران، درصد بالایی از انژری هدر می‌رود. بر اساس آمار رسمی در صورت صرفه‌جویی و استفاده بهینه حدود ۲۵ درصد از انرژی مصرفی کشور کاسته و در نهایت درصد قابل توجهی از آلاینده‌های محیط زیست نیز کمتر می‌شود. از سوی دیگر دولت پاکستان تلاش می‌کند، با استفاده از نیروگاههای خورشیدی، کمبود انرژی در این کشور را تا حدی جبران کند.
ارشاد خان، مشاور استفاده بهینه از انرژی که "با بنیاد همکاری‌های فنی آلمان" در پاکستان همکاری می‌کند، می‌گوید: «مصرف انرژی در تکنولوژی و دستگاه‌های قدیمی بالاست. در پاکستان ما ابتدا باید مانع هدر رفتن انرژی شویم. گام بعد از تغییر مدل مصرف انرژی، تغییر انرژی مصرفی و حرکت به سوی انرژی‌های تجدیدپذیر است.»
چین در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر رشد چشمگیری داشته و تا حد زیادی به خود کفایی نزدیک شده است. در این کشور، هر چند برخی از مناطق دورافتاده هنوز به شبکه برق متصل نیستند، اما دولت با نصب صفحههای خورشیدی و استفاده از انرژی خورشیدی، آب گرم مورد نیاز ساکنان این مناطق را که رفته رفته تعداد بیشتری را شامل می‌شوند، تأمین می‌کند.
این کشور، با فاصله زیادی از رقیبان خود پیش‌است. صفحههای مورد نیاز برای تبدیل انرژی نور خورشید و گرم کردن آب، درون کشور تولید می‌شود. چین در زمینه استفاده از انرژی بادی برای استفاده در زمینه‌های گونان نیز رشد قابل توجهی داشته است.
نویسنده: شبنم نوریان
تحریریه: شهرام احدی