لیبی و اتحادیه اروپا؛ مناسباتی دشوار و چند جانبه

به ویژه تغییر سیاست‌های لیبی در زمینه حمایت از تروریسم و مبارزات مسلحانه و نیز چشم‌پوشی از برنامه اتمی، از جمله عواملی بودند که دوباره لیبی را به طرف مذاکره و تجارت برای غرب بدل کردند. با توجه به این که در زیر خاک لیبی منابع بزرگی از نفت و گاز نهفته است، مناسبات با این کشور ابدا برای غرب فاقد اهمیت نبوده است.

در این میان، گرچه قذافی همچنان رهبری متلون و دم‌دمی مزاج باقی مانده، ولی کشورهایی مانند ایتالیا و فرانسه ابایی ندارند که با او قراردادهای بزرگ اقتصادی امضا کنند.

پول در خدمت "سفیدسازی" کارنامه

قذافی برای رهایی از بار منفی کارنامه‌اش در دهه‌های گذشته، بیش از همه به اهرم پول توسل جسته است. او ضمن اذعان به دخالت کشورش در برخی از اقدامات تروریستی مانند انفجار هواپیمای مسافربری بر فراز لاکربی بریتانیا یا بمب‌گذاری در کافه‌ای در برلین، مجموعاَ ۸ / ۲ میلیارد دلار به بازماندگان قربانیان این ترورها پرداخت. این اقدام سبب شد که سازمان ملل تحریم‌ها علیه این کشور را در اوایل دهه‌ی گذشته لغو کند. با انصراف لیبی از برنامه هسته‌ای‌اش آمریکایی‌ها نیز باب مناسبات عادی با این کشور را گشودند. سال ۲۰۰۴ قذافی بیش از پیش به صحنه بین‌المللی بازگشت، زیرا رهبران کشورهای مهم اروپایی یعنی بریتانیا و فرانسه و آلمان، یکی پس از دیگری به دیدار او رفتند و خود وی نیز به دعوت رسمی اتحادیه اروپا به بروکسل آمد.

مناسبات تنگاتنگ استعمارگر و مستعمره سابق

به ویژه استعمارگر سابق لیبی، یعنی ایتالیا تمایل زیادی به بسط مناسبات اقتصادی با لیبی دارد. بسیاری از شرکت‌های ایتالیایی در خاک لیبی مشغول فعالیت هستند. در عوض لیبی در شماری از شرکت‌ها و موسسات ایتالیایی سهیم است. کارخانه‌ی اتوموبیل‌سازی فیات، شرکت نفتی انی و باشگاه ورزشی یوونتوس تورین از جمله چنین شرکت‌هایی هستند. شرکت نفتی لیبی، موسوم به تام‌اویل، نیز صاحب شبکه‌ای از پمپ‌بنزین‌ها در جنوب اروپاست.

سال ۲۰۰۶ اتحادیه اروپا و لیبی قراردادی درزمینه مهاجرت امضا کردند. به موجب این قرارداد لیبی مهاجرانی را که قصد دارند خود را با قایق از آفریقا به اروپا برسانند متوقف می‌کند و به اردوگاه‌هایی در خاک خود منتقل می‌کند تا از آنجا به کشورهای زادگاهشان بازگردانده شوند. شمار چنین مهاجرانی سالانه به ۵۰۰ هزار نفر می‌رسد و لیبی برای مهار آن‌ها هر سال ۵۰ میلیون دلار از اتحادیه اروپا دریافت می‌کند.

با آزادشدن تعدادی از پرستاران بلغاری در سال ۲۰۰۷ که به اتهامی مبهم در لیبی در حبس بودند، مناسبات میان فرانسه و لیبی نیز به تعمیق رفت و نیکلا سارکوزی در قراردادی متعهد شد که فرانسه ۱۰ میلیارد یورو در لیبی سرمایه‌‌گذاری کند.

"میانجیگری بادرایت و هوشمند"

سال گذشته، قذافی برای چندمین بار به ایتالیا رفت. پیش از آن، یعنی در سال ۲۰۰۸ میان لیبی و ایتالیا قراردادهایی به امضا رسیده بود که ایتالیا در آن به خاطر "جنایاتی" که در دوران استعمار لیبی در اوایل قرن گذشته انجام داده عذرخواهی کرد. اما این قرارداد حجم کلانی از همکاری‌های اقتصادی را نیز در برمی‌گیرد. از جمله ایتالیا ظرف ۲۵ سال ۵ میلیارد دلار به گونه‌ای بلاعوض در زیرساخت‌های لیبی سرمایه‌گذاری می‌کند. نبود اشاره به مسائلی مانند رعایت حقوق بشر در قراردادهای یادشده، از جمله نکاتی است که مورد انتقاد شماری از محافل سیاسی ایتالیا بوده است.

ایتالیا از طریق یک خط لوله، مستقیماَ نفت و گاز از لیبی وارد می‌کند. ۱۰درصد نفت مورد نیاز آلمان نیز از لیبی می‌آید.

سیلویو برلسکونی ابایی نداشته که آشکارا از قذافی ستایش کند و از "میانجیگری و هوشمندی" او در مهاربحران‌های منطقه‌ای تعریف کند. او حتی سال گذشته مشکلی ندید که قذافی ۲۰۰ دختر ایتالیایی را به اقامتگاه خود در رم فرابخواند، برای آن‌ها از قرآن بخواند و کل جهان مسیحی را به گرویدن به اسلام دعوت کند.

مذاکرات دشوار بر سر مقابله با خشونت در لیبی

از سال ۲۰۰۸ تا بروز بحران اخیر در لیبی اتحادیه اروپا مشغول مذاکره با رهبران لیبی بر سر امضای یک قرارداد جامع همکاری در زمینه‌‌های آموزشی، مهاجرات و انرژی بوده است. اشتفان فوله، از کمیسرهای اتحادیه اروپا در جریان سفر اکتبر سال گذشته خود به لیبی گفت که این کشور توسعه خوبی را از سر گذرانده است.

با بروز بحران اخیر در لیبی اتحادیه‌ی اروپا از جمله به دلیل تعلل و مخالفت‌های ایتالیا، مالت و یونان روند پر کش و قوسی را طی کرد تا به موضعی واحد در قبال محکومیت قاطع خشونت شدید حکومت قذافی علیه معترضان برسد. بحث‌های جاری و دشوار در اتحادیه اروپا بر سر تحریم احتمالی لیبی و گام‌های دیگری که بتواند حکومت قذافی را به مصالحه و کاهش خشونت وادارد همچنان در جریان است.

FW/JT