ملی‌گرایی مجازی در فیس‌بوک در دفاع از خلیج‌فارس
۱۳۹۱ اردیبهشت ۹, شنبه
کمپین‌های بسیاری را می‌توان در فضای مجازی یافت که حول محورهای مشترک، کاربران را برای یک حرکت اجتماعی، سیاسی و یا حقوق‌بشری سازمان داده‌اند. کاربران ایرانی نیز در شکل‌دهی به کارزارهای مختلف تبلیغاتی فعال‌اند.
یکی از مهمترین موضوعاتی که در فضای مجازی به شکل‌های مختلف مورد توجه واقع شده، مساله‌ی نام «خلیج فارس» است. شاید بتوان گفت کمتر کاربر ایرانی است که این کمپین‌ها را ندیده و یا ایمیلی برای مشارکت در آنها دریافت نکرده باشد.
بشنوید: گفت‌وگو با فرهمند علی‌پور خبرنگار ساکن ایتالیا، در مورد کمپین خلیج‌فارس
«یک میلیون امضا برای خودداری گوگل از تغییر نام خلیج فارس، از تغییر نام خلیج‌فارس توسط نشنال جئوگرافیک جلوگیری کنیم، ارسال ایمیل به کاخ سفید و سازمان ملل برای حمایت از خلیج فارس، شرکت در نظرسنجی برای جلوگیری از تغییر نام خلیج فارس و ...» همه اینها بخشی از مطالبی است که روزانه، بارها و بارها در فضای مجازی به اشتراک گذاشته میشود.
به باور منتقدان، بخشی از مشارکت در این کمپین‌ها بدون توجه به کارایی و نتیجه صورت می‌گیرد و بخشی دیگر نیز ناشی از ناآگاهی و شایعات غیر قابل استناد است.
اما گاهی درجه نفوذ این کارزارهای تبلیغاتی و میزان مشارکت کاربران ایرانی در سراسر دنیا، اهمیت ویژه‌ای به این تلاش‌ها می‌دهد. موافقان با اشاره به این خصوصیت تصریح می‌کنند فضای مجازی تنها مکان «نسبتا امن» فعالیت اجتماعی و سیاسی در جوامع غیردموکراتیک است.
تهاجم مجازی به پادشاه عربستان و کاخ سفید
در چند روز گذشته در شبکه‌ی اجتماعی فیس‌بوک تصاویر خلیج‌فارس و جزایر تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی با این عبارت به اشتراک گذاشته شد: «امشب ساعت ۱۱ به وقت تهران همه کسانی که پروفایل خود رو به عکس خلیج فارس تغییر دادن با کامنت "PERSIAN GULF FOR EVER " توی پیج
ملک عبدالله پادشاه عربستان و پیج کاخ سفید، کامنت خلیج فارس برای همیشه رو میذاریم.»
این حرکت باعث شد که تنها درمدت ۲۴ ساعت بیش از یک‌صدهزار پیام در صفحه‌ای که به پادشاه عربستان منسوب است، منتشر شود. صفحه‌ای با عنوان کاخ سفید نیز شرایط تقریبا مشابهی داشت. گرچه میزان نظرات در آن به طور نسبی کمتر بود.
بسیاری از کاربران فضای مجازی فعال در این کارزار، از این اتفاق به عنوان یک "حرکت جمعی بسیار موفق و پیروزی درخشان" یاد می‌کنند. اما این حرکت منتقدانی هم دارد که به محتوای نامناسب برخی کامنت‌های منتشر شده، به خصوص درصفحه فیس‌بوک منتسب به پادشاه عربستان، اشاره می‌کنند.
کارزار موفق اما انتقاد برانگیز
فرهمند علی‌پور، روزنامه‌نگار ساکن تورین ایتالیا درمورد نکات مثبت و قابل توجه این کمپین به دویچه‌وله فارسی می‌گوید: «به نظر من کلیت این اقدام یک امر مثبت است. یکی دو ساعت پیش صفحه فیس‌بوک ملک عبدالله شاه عربستان را چک کردم، ایرانی‌ها بیش از صد هزار کامنت در دفاع از نام خلیج‌فارس گذاشته بودند که این موضوع به خودی خود نشان از یک حرکت خودجوش اجتماعی است.»
وی اضافه می‌کند: «این موضوع نشان می‌دهد که بسیاری از ایرانی‌ها به این کمپین فارغ از" نوع" حکومت‌ها و دولت‌ها نگاه می‌کنند و موضوعات این‌چنینی را فراتر از حکومت‌ها می‌دانند.»
این روزنامه‌نگار همچنین با اشاره به برخی "توهین‌های نژادی و قومیتی" کاربران ایرانی فعال در این کمپین معتقد است که این موضوع می‌تواند ارزش این حرکت را تحت شعاع قرار دهد و اعتراض دیگر کاربران ایرانی را نیز در پی داشته باشد.
وی می‌افزاید: «ما باید در حرکت‌های این‌چنینی دقت کنیم و حریم میان میهن‌دوستی و نیفتادن به دام نژادپرستی، را حفظ کنیم. ما می‌توانیم و معتقدم که باید از سرزمین و میهن خودمان دفاع کنیم، اما این دفاع از سرزمین نمی‌تواند مجوزی برای ما باشد که به تحقیر دیگر نژادها بپردازیم.»
این روزنامه‌نگار با اشاره به اینکه ایران هزاران سال است که میزبان قوم‌ها و نژادهای مختلف است، تصریح می‌کند: «میلیون‌ها عرب ایرانی در کشور ما زندگی می‌کنند که اغلب آنها هم جزو اقشار واقعا ضعیف و ستمدیده هستند. یک عرب ایرانی همانقدر شهروند و محق است که یک فارس، ترک ، کرد ، لر و بقیه ساکنان ایران زمین.»
موضوع کارایی کمپین‌های فضای مجازی و همچنین غیبت این حرکت‌ها در فضای حقیقی، محل اختلاف کارشناسان فعال در حوزه‌ها‌ی اجتماعی، سیاسی و فضای سایبری است.
برخی معتقدند که روی آوردن به فضای مجازی، شهروندان را از عمل به وظیفه‌ی اجتماعی در فضای حقیقی باز می‌دارد و میزان اثربخشی آنها را به شدت کاهش می‌دهد.
فرهمند علی‌پور اما می‌گوید در جامعه‌ای که امکان هیچ حرکت اعتراضی مسالمت‌آمیز و البته مستقلی وجود ندارد، جامعه برای مصون ماندن از گزند حکومت به ناچار به فضای مجازی روی می‌آورد.
وی با اشاره به سرکوب تجمع چند سال پیش برخی از شهروندان تهرانی در دفاع از نام خلیج‌فارس در مقابل سفارت امارات متحده عربی توسط نیروی انتظامی تصریح می‌کند: «حکومت ایران می‌خواهد هر حرکت اجتماعی که صورت می‌گیرد تحت نظارت و کنترل‌اش باشد. در این شرایط فضای مجازی بهترین فرصت برای شهروندانی است که نمی‌توانند در برابر اتفاقات این‌چنینی ساکت و بی‌تفاوت باشند.»