پنجاه سال پس از ورود اولین زن به کابینه دولت در ایران

ورود زنان به کابینه دولت در ایران، عمر کمی ندارد؛ ۵۰ سال از زمانی که اولین زن وارد کابینه دولت شد می گذرد. امیر عباس هویدا اولین نخست وزیر ایران بود که در کابینه را به روی زنان گشود. در سال ۱۳۴۳ یک سال پس از آن که شش زن برای اولین بار به عنوان نماینده وارد مجلس شورای ملی شدند و محمدرضا شاه پهلوی دو زن را به عنوان سناتور به مجلس سنا فرستاد، در اولین کابینه هویدا، "فرخ‌رو پارسا" به عنوان معاون وزیر آموزش و پرورش معرفی شد.
در سال ۱۳۴۷ هویدا ابتکار عمل به خرج داد و فرخ‌رو پارسا را به عنوان اولین و تنها وزیر زن کابینه برای وزارت آموزش و پرورش معرفی کرد. فرخ‌رو پارسا در اولین روزهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ تیرباران شد.

دومین زن نیز در کابینه هویدا به دولت راه پیدا کرد. در سال ۱۳۵۵ مهناز افخمی به سمت وزیر مشاور در امور زنان برگزیده شد و تا وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ در این سمت باقی ماند.

در سال ۱۳۵۴ و باز هم در دولت هویدا اولین سفیر زن ایران انتخاب شد؛ مهرانگیز دولتشاهی که در آلمان دکترای جامعه‌شناسی گرفته بود در این سال به سمت سفیر ایران در دانمارک برگزیده شد.

زنان در دولت جمهوری اسلامی

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، هرچند زنان از اولین دور مجلس شورای اسلامی به عنوان نماینده به مجلس راه پیدا کردند اما تا سال ۱۳۷۰ هیچ زنی به دولت راه نیافت. در این سال برای اولین بار هاشمی رفسنجانی، شهلا حبیبی را به عنوان مشاور رئیس جمهور در امور زنان برگزید.

البته نهادهایی در مقام مشاورت، تاسیس و زنانی به ریاست آنها گمارده شدند. اولین نهاد، شورای فرهنگی اجتماعی زنان بود که در سال ۱۳۶۶ و در زمان ریاست جمهوری علی خامنه‌ای و به پیشنهاد او تاسیس شد. این شورا به شورای عالی انقلاب فرهنگی وابسته بود و به عنوان اولین شورای سیاستگذار و برنامه‌ریز درحوزه زنان محسوب می‌شد. این شورا بعد از ریاست جمهوری احمدی‌نژاد به شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده تغییر نام داد.

در سال ۱۳۶۹ و در زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، کمیسیون‌های امور بانوان در وزارت کشور شکل گرفت و یک سال بعد در سال ۱۳۷۰ دفتر امور بانوان به دستور هاشمی رفسنجانی تشکیل شد و شهلا حبیبی به عنوان رئیس این دفتر و مشاور رئیس جمهور در امور زنان برگزیده شد.

در سال ۱۳۷۷ ، دفتر امور بانوان نهاد ریاست جمهوری به حکم رئیس جمهور وقت محمد خاتمی، به مرکزامورمشارکت زنان تغییرنام یافت و زهرا شجاعی به عنوان مشاور رئیس جمهور در امور زنان و ریاست این مرکز انتخاب شد.

سال ۱۳۸۴ با روی کار آمدن محمود احمدی نژاد، دفتر امور بانوان ریاست جمهوری به دفتر امور زنان و خانواده تغییر نام و تغییر رویکرد داد. بنا به اعلام این مرکز، "تحکیم نهاد خانواده و ابقای نقش مادری و همسری زن" از جمله اهداف این مرکز عنوان شد.

در سال ۱۳۷۶ محمد خاتمی رئیس جمهور وقت، معصومه ابتکار را به ریاست سازمان محیط زیست و معاونت ریاست جمهوری منصوب کرد. خانم ابتکار پس از شهلا حبیبی دومین زنی بود که پس از انقلاب اسلامی به کابینه دولت وارد شد.

محمود احمدی نژاد اما اولین رئیس جمهوری اسلامی ایران بود که زنی را به عنوان وزیر وارد کابینه خود کرد. مرضیه وحید دستجردی در سال ۱۳۸۸ به سمت وزیر بهداشت و درمان و آموزش پزشکی برگزیده شد. این پست اما سه سال بیشتر نپایید و خانم وزیر در دی ماه ۱۳۹۱ به دستور احمدی نژاد از این سمت برکنار شد.

دولت "تدبیر و امید" برای زنان چه کرد؟

حسن روحانی رئیس جمهور فعلی ایران در دوران مبارزات انتخاباتی خود وعده تاسیس وزارت زنان را داد. او درباره وزیر شدن زنان وعده مستقیمی نداد و تنها به ایجاد فرصت‌های برابر برای زنان و مردان بسنده کرد و گفت: «دولت آینده دولتی است که فرصت برابر برای زنان و مردان ایجاد می‌کند. اگر زنان نقش برابری در رشد اجتماعی و توسعه دارند پس باید دارای حقوق و فرصت‌های برابری در کنار مردان باشند».

بعد از پبروزی روحانی در انتخابات و معرفی اعضای کابینه دولت، نبودن نام زنی به عنوان وزیر، بسیاری را ناامید کرد. پس از گرفتن رای اعتماد اعضای کابینه توسط مجلس و اعلام نام اعضای جانبی دولت اما این ناامیدی کمرنگ‌تر شد.

نقشی را که در اولین دولت هویدا، وزیر آموزش و پرورش با انتخاب اولین معاون وزیر زن ایفا کرد، در دولت روحانی وزیر امور خارجه بر عهده گرفت. محمد جواد ظریف دو زن را در دو نقش کلیدی وزارت امور خارجه برگزید؛ مرضیه افخم به عنوان سخنگوی وزارت خارجه و منصوره شریفی‌صدر نماینده ایران در مقر اروپایی سازمان ملل در ژنو. هردوی این پستها برای اولین بار است که به زنان واگذار می‌شوند.

مرضیه افخم در حال حاضر مدیرکل دیپلماسی عمومی وزارت امور خارجه و منصوره شریفی‌صدر نیز مدیرکل حقوق بشر و زنان وزارت امور خارجه هستند.

همچنین از دو زن دیگر برای سفارت ایران در کشورهای خارجی نام برده شده است؛ الهه کولایی و معصومه ابتکار. شنیده‌ها حاکی از آن است که وزیر امور خارجه، الهه کولایی را برای سفارت ایران در روسیه در نظر گرفته است اما خانم کولایی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم هرگونه مذاکره با وزارت خارجه در این باره را تکذیب کرده و گفته اگر هم به او پیشنهادی شود رد خواهد کرد. الهه کولایی استاد روابط بین الملل در دانشگاه تهران است.

معصومه ابتکار نیز پیشنهاد نمایندگی ایران در سازمان ملل را نپذیرفته و گفته حاضر است در مقام "قهرمان زمین" سازمان ملل به وزیر امور خارجه کمک کند. "قهرمان زمین" عنوانی است که سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ به دلیل فعالیت در زمینه حفظ منابع طبیعی و زیست‌محیطی به معصومه ابتکار اعطا کرد.

هیچیک از این پست‌ها هنوز قطعی نشده‌اند؛ آنچه که قطعی است اراده دولت حسن روحانی در استفاده بیشتر از توانایی‌های زنان در عرصه مدیریت‌های سیاسی است.