کنفرانس جده<br> موافقت عربستان با افزایش تولید نفت

روند افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی، روندی صعودی است. هفته‌ی گذشته هر بشکه نفت خام در بازارهای جهانی ۱۴۰ دلار معامله شد؛ دوبرابر بهای آن در مقایسه با ده ماه پیش. برای مقابله با این سیر صعودی، عربستان تصمیم به برپایی نشستی برای بررسی راه‌های مقابله با افزایش نفت گرفت. روز یکشنبه (۲۲ ژوئن) برابر با دوم تیرماه، نمایندگانی از ۳۰ کشور تولیدکننده و مصرف‌کننده‌ی نفت و همچنین از ۳۰ کنسرن‌ بزرگ انرژی، برای بحث و تبادل نظر در این‌باره در شهر جده گرد هم آمدند.

عربستان پیش از آغاز به کار این اجلاس، گزینه‌ی افزایش تولید نفت برای مقابله با افزایش بها را مطرح کرده بود. در نشست جده، نمایندگان حاضر، تنها می‌خواستند یک چیز بشنوند: خبر افزایش تولید نفت. انتظارها به سر آمد، ملک عبدالله، پادشاه عربستان، پس از بازگشایی کنفرانس اعلام کرد: «کشورش در ماه‌های گذشته تولید نفت را از ۹ میلیون بشکه در روز به ۷ / ۹ میلیون افزایش داده است». پادشاه عربستان همچنین افزود که کشورش آماده است تا در صورت نیاز بیشتر، تولید خود را باز هم افزایش دهد. به چه میزان؟ عدد و رقم مشخصی اعلام نشد. از سوی دیگر بنا بر گفته‌ی پادشاه عربستان، این کشور برای حمایت از کشورهای در حال توسعه، یک میلیارد دلار به صندوق کشورهای صادر کننده‌ی نفت (اپک) پرداخت می‌کند. دلیل پادشاه: « ما نگران مصرف‌کنندگانیم.»

در پایان هفته گذشته عربستان اعلام کرده بود که حاضر است تولید نفت خود را به ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد.

موافقان و مخالفان

میهمانان نفسی راحت می‌کشند. کویت هم یکی از حامیان عربستان در افزایش تولید نفت به شمار می‌آید. وزیر نفت این کشور پیش از برگزاری نشست، در این باره گفت، اگر نیاز بازارهای جهانی طلب کند، کشورش در افزایش تولید "درنگ" نخواهد کرد.

آلمان از جمله کشورهایی بود که پیش از نشست، کشورهای تولید کننده را به افزایش تولید فراخوانده بود. گلس، وزیر اقتصاد و دارایی آلمان پیش از اجلاس، از عربستان سعودی خواسته بود که به وعده‌های خود در مورد افزایش تولید نفت، جامه‌ی عمل بپوشاند. گلس که روز یکشنبه در برابر خبرنگاران در شهر جده سخن می‌گفت، افزود،

این عمل نه تنها پیامی خوش برای بازارهای جهانی و کشورهای مصرف کننده‌ی نفت است بلکه در راستای منافع عربستان سعودی هم می‌باشد.

رئیس اپک، شکیب خلیل، اما پیش از برپایی نشست، از تصمیم عربستان برای افزایش تولید، به شدت انتقاد کرد. به اعتقاد او قیمت کنونی نفت در بازار، ربطی به تناسب عرضه و تقاضا ندارد. شکیب ادامه داد: «بازار در تعادل است. در زمینه‌ی عرضه‌ی نفت مشکلی وجود ندارد.»

ایران هم پیش از این با افزایش تولید مخالف کرده بود. محمد علی خطیبی، نماینده ایران در اوپک، روز سه‌شنبه (۱۷ ژوئن) گفت: «این‌که عربستان سعودی به‌طور یک‌جانبه اقدام به افزایش سقف تولید نفت کند، اشتباه است» .

رئیس اپک معتقد است که تصمیم‌گیری درباره‌ی افزایش تولید، باید به اجلاس آتی اپک در ماه سپتامبر مؤکول شود.

به گفته‌ی شالن‌برگر یکی از کارشناسان مواد خام، در مصاحبه با اشپیگل، اپک "سازمان خیریه" نیست و مشخص است که قصد دارد نهایت سود را از صادرات نفت به جیب بزند. از سوی دیگر مسئول دفتر هفته نامه‌ی "Petroleum Intelligence" در واشنگتن، با تأکید بر نقش اوپک می‌گوید: « کشورهای غیر عضو در این سازمان تنها ظرفیت‌های محدودی دارند. در دو تا سه سال آینده این کشورها قادر به افزایش تولید نخواهند بود. این به این معناست که اپک باید جوابگوی هر گونه افزایش تقاضا باشد.»

اما چرا کشورهای عضو اپک هم از بالارفتن بهای نفت نگران‌اند؟

بالا رفتن بهای نفت، تنها مشکل مصرف‌کنندگان نیست. کشورهای تولیدکننده‌ی نفت هم با وجود سود سرشار از فروش این ماده‌ی خام، با نگرانی روند صعودی بهای نفت را دنبال می‌کنند؛ چرا که سود ناشی از افزایش قیمت‌ها در کوتاه مدت، می‌تواند به معنای فراری داد مشتریان در دراز مدت باشد.

دکتر منوچهر تکین، از مؤسسه‌ی مطالعات جهانی انرژی در لندن، در مصاحبه با سایت "تاگس شاو" می‌گوید: «کشورهای تولیدکننده به خوبی آگاهند که اگر قیمت نفت ۱۴۰ یا حتی ۱۵۰ دلار بماند، تقاضا کاهش خواهد یافت. نه به سرعت، ولی چند سال بعد نفت جای خود را در بازار برای انرژی‌های جایگزین خالی خواهد کرد. در این صورت اپک، بازار فروش خود را از دست می‌هد. از سوی دیگر با افزایش بها، مشتریان دست به صرفه جویی خواهند زد». این کارشناس معتقد است که "قیمت‌های متعادل"، خواست کشورهای تولیدکننده‌ی نفت است.

علت افزایش بهای نفت چیست؟ افزایش تقاضا یا گمانه‌زنی‌ها

شرکت‌کنندگان در اجلاس بر سر یک موضوع اتفاق نظر داشتند؛ افزایش تولید. بر سر عوامل افزایش بهای نفت اما همه با هم هم‌عقیده نبودند. دلایل افزایش نفت چیست؟

یک دلیل، افزایش دائمی تقاضاست. در سراسر دنیا از آغاز دهه‌ی ۶۰ ، مصرف نفت سه برابر شده است. از سوی دیگر می‌توان از هم‌اکنون پیش بینی کرد که تقاضا از سوی هند و چین همچنان افزایش خواهد یافت.

اما عدم تناسب میان عرضه و تقاضای نفت در سطح جهان، تنها عامل ناپایداری بهای نفت نیست. گمانه زنی‌های دلالان نفتی هم در گران شدن این ماده‌ی سوختی نقش به سزایی بازی می‌کند؛ در سه ماه اول سال جاری، با شرط‌‌بندی بر سر بهای نفت تا تاریخ‌های معین، ۷۰ میلیارد یورو کسب درآمد شده است. یکی از مشاوران وزارت انرژی قطر، با بیان این مطلب معتقد است که بهای واقعی نفت خام در حقیقت اکنون می‌بایست ۶۰ تا ۸۰ دلار برای هر بشکه باشد. منوچهر تکین هم، رمز ثبوت قیمت‌ها را در کنترل بهتر بازار می‌داند.

کدام کشورها می‌توانند تولید خود را افزایش دهند؟

عربستان سعودی تنها کشوری است که می‌تواند تولید خود را به نحو قابل ملاحظه‌ای افزایش دهد. ایران خود به نفت نیاز دارد. ذخایر روسیه رو به تقلیل‌اند و در ونزوئلا، هوگو چاوز، کنسرن‌های بزرگ را از کشور می‌تاراند.

دولت عراق هفته‌ی گذشته اعلام کرد، قصد دارد نیم میلیون بشکه در روز به میزان تولید کنونی نفت خود بیفزاید. به همین منظور این کشور با شرکت‌های بزرگی چون شل و توتال برای استخراج نفت قراردادهایی انعقاد کرده است. عراق اگر چه پتانسیل افزایش تولید را دارد ولی تا رسیدن به آن روز، سال‌ها وقت لازم است.

عراق پس از عربستان سعودی و ایران سومین کشور بزرگ دارای ذخائر نفتی است.