گمانه‌زنی درباره علت عبور بهای دلار از مرز ۴ هزار تومان
۱۳۹۵ دی ۶, دوشنبه
در نخستین ساعت‌های کاری دوشنبه (۶ دی/ ۲۶ دسامبر) اغلب صرافی‌های تهران هر دلار آمریکا را برای فروش به قیمتی حدود ۴۱۵۰ تومان عرضه می‌کردند.
بهای ارزهای معتبر خارجی در بازار آزاد بعد از ظهر امروز اندکی کاهش یافت، اما از روز گذشته بیشتر بود و سیر صعودی خود در هفته‌های اخیر را ادامه می‌دهد.
پس از یک دوره نسبتا طولانی ثبات، بهای ارز آزاد از نیمه دوم آبان ماه امسال رو به افزایش گذشت. این روند در ماه آذر شتاب گرفت و در هفته اول دی‌ماه نیز رکوردهای جدیدی ثبت کرد.
بانک مرکزی پیشتر وعده داده بود بهای ارز تا پایان امسال تک‌نرخی شود. با جهش قیمت‌ها در بازار آزاد عملی شدن این وعده دور از انتظار است.
دعوت مجلس از رئیس بانک مرکزی
درباره علت نوسان شدید بهای ارز در هفته‌های گذشته گمانه‌زنی‌ها و ارزیابی‌های متفاوتی مطرح شده است. کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی از وزیر اقتصاد، علی طیب‌نیا و رئیس کل بانک مرکزی، ولی‌الله سیف خواسته برای بررسی این مسئله در مجلس حضور یابند.
محمدرضا پورابراهیمی داورانی، رئیس کمیسیون اقتصادی به پایگاه اطلاع‌رسانی مجلس گفت: «اقدامات دولت و بانک مرکزی در زمینه مدیریت بازار ارز کافی نیست و با توجه به بررسی لایحه برنامه ششم توسعه جلسه مشترکی با وزیر اقتصاد و رئیس بانک مرکزی در خصوص بررسی نوسانات بازار ارز برگزار خواهد شد تا به دولت کمک شود التهاب ایجاد شده در بازار ارز به خوبی مدیریت شود.»
رئیس کل بانک مرکزی می‌گوید روند صعودی بهای ارزهای خارجی در بازار آزاد ایران پایدار نیست و "بیشتر ناشی از تلفیق شوک انتظاری با تقاضای فصلی ارزها در پایان سال میلادی" است.
بیشتر بخوانید:وعده جدید بانک مرکزی برای تک نرخی شدن ارز
پیش‌بینی کاهش بهای دلار
به گفته‌ی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، به طور معمول بخشی از ارز بازار آزاد از طریق شرکت‌های پتروشیمی تامین می‌شود و این شرکت‌ها معمولا در پایان سال علاقه دارند منابع خود را برای پرداخت‌های سود سهام به کار بگیرند و "از عرضه دلار وارداتی به بازار اجتناب می‌کنند."
غلامعلی کامیاب، معاون ارزی بانک مرکزی چندی پیش گفته بود که روند نوسان بهای ارز در سه سال گذشته نشان می‌دهد که افزایش قیمت‌ها در فصل پائیز غیرعادی نیست.
او ۱۳ آذر ماه در گفت‌وگو با خبرگزاری دولتی ایرنا، بالا رفتن شدید قیمت ارز را متاثر از عواملی چون "افزایش تقاضا برای خرید و سفارش کالای خارجی و تسویه حساب شرکت‌ها به دلیل پایان سال میلادی" دانست و پیش‌بینی کرد که این روند در ماه‌های پایانی سال نزولی شود.
عباس آرگون، عضو اتاق بازرگانی ایران نیز بی‌نظمی عرضه ارز پتروشیمی‌ها را یکی از علت‌های افزایش قیمت‌ها عنوان کرده و پیش‌بینی می‌کند: «امکان کاهش نرخ دلار به قیمت‌های پایین‌تر وجود دارد و به زودی بهای دلار بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ تومان کاسته خواهد شد.»
بیشتر بخوانید:پیش‌بینی معاون بانک مرکزی درباره کاهش بهای ارز
کاهش ۲۰ درصدی ارزش پول ملی
عضو اتاق بازرگانی همچنین پائین نگه داشتن دستوری بهای ارز در سال‌های گذشته، به ویژه با توجه به تورم دو رقمی را اشتباهی بزرگ خوانده و به خبرگزاری ایلنا گفته که با این سیاست "عملا کالاهای صادراتی رقابت‌پذیری خود را از دست می‌دهند".
برخلاف این دیدگاه، شماری از ناظران بالا بودن قیمت ارزهای خارجی را موجب گران شدن کالاهای وارداتی و به نفع صادرات می‌دانند.
بر همین اساس برخی تحلیلگران گمان می‌برند که دولت و بانک مرکزی با افزایش قیمت ارز در بازار آزاد مشکلی ندارند و انگیزه آن را کاهش واردات و افزایش صادرات می‌دانند.
عده‌ای دیگری دولت را متهم می‌کنند که برای جبران کسری بودجه زمینه افزایش بهای دلار را فراهم کرده تا درآمدهای ریالی خود را افزایش دهد.
ایرج ندیمی، مشاور رئیس سازمان برنامه و بودجه این گمانه‌زنی‌ها را رد کرده و می‌گوید در لایحه‌ی بودجه سال آینده میزان درآمدهای ارزی و معادل ریالی آن مشخص شده است.
در این میان ظاهرا سیاست‌های پولی و بانکی ایالات متحده نیز در بالا رفتن ارزش دلار در برابر دیگر ارزهای معتبر نقش داشته که به تبع آن ارزش پول ملی ایران در برابر آن نیز کاهش می‌یابد.
علت و انگیزه افزایش بهای دلار هرچه باشد، این روند برنامه تک‌نرخی کردن ارز را به تعویق می‌اندازد. بانک مرکزی بهای رسمی هر دلار را برای روز دوشنبه با اندکی کاهش نسبت به روز قبل ۳۲۳۱ تومان تعیین کرده است.
به این ترتیب فاصله میان بهای رسمی و آزاد دلار به حدود ۹۰۰ تومان می‌رسد؛ افزون بر این پول ملی ایران در ۹ ماهه گذشته حدود ۲۰ درصد ارزش خود در برابر دلار را از دست داده است.