Инает наместо разочараност
18 ноември 2020
Предвидувањата дека Бугарија во моментов нема домашен политички амбиент да ја одобри преговарачката рамка, се покажаа како точни. Суштинските прашања се, што тоа значи за нас, за Бугарија, но и за ЕУ, односно како ќе се одвиваат политичките процеси по ова вето и какво влијание ќе имаат во земјите и организациите кои се засегнати од ова.
Блокадата, се разбира, е сето она што сите знаеме дека е: пораз за ЕУ, непринципиелна злоупотреба на процесот на преговори за задоволување на домашниот национализам, прекршување на спогодбата за добрососедство, вметнување билатерални прашања во рамката (што е директно спротивно на принципите на новата методологија), напуштање на европските вредности за негување на различностите, доказ за несозреаноста на политичката сцена во Бугарија, и така натаму. Но, што тоа значи, и како понатаму? Дали ова може да предизвика некакви промени и да биде сепак повик за отрезнување, а не напуштање на европските аспирации на регионот?
Општа хистерија во Бугарија за глас повеќе
Најнапред, мислам дека треба да ги разбереме, малку подобро, ситуацијата и позициите на Бугарија кон нас, но и тие малку подобро да ги разберат нашите позиции кон нивните барања. Бугарија е пред избори напролет, и тоа избори на кои сегашната власт ќе има пеколно тешка задача доколку сака повторно да ја освои довербата на гласачите. Во последните неколку месеци, рејтингот на премиерот Борисов и неговата ГЕРБ постојано паѓа, а социјалдемократите се во процес на чистење и ребрендирање, што може да ги направи посилни во пресрет на наредните избори. Засега тие рејтинзи се блиски, но Борисов, дури и да освои некој пратеник повеќе, поради постојаните кавги со другите партии во Бугарија, има послаб коалициски капацитет, особено со партијата на Слави Трифунов и со ДПС, кои се најверојатно ќе бидат „кингмејкери“. Партијата на Каракачанов скоро извесно нема да добие ниту едно место во Собранието, и ова е неговата последна шанса за влијание на официјалната политика на Софија. Оттаму, во Бугарија е општа хистерија за глас повеќе, и тоа, по правило, ги прави партиите предатори за популизам. Имајќи ги предвид многубројните афери за корупција, матен бизнис и криминални врски, нема многу други прашања на кои политичките елити можат лесно да поентираат, па затоа, прашањето за македонските евроинтеграции им доаѓа, на повеќето политичари, како лесен плен. На тоа треба да се додаде бугарскиот романтичарски наратив на „еден народ во две држави“, и доаѓаме до влажниот сон на тамошните национал-патриоти: дека некогаш, во иднина, ние, Македонците, ќе се „отрезниме“ за нашите бугарски корени, па ќе почнеме да размислуваме за унификација.
Несозреаност
Ако е тоа така, и конечниот план е за зближување на народите по етничка и историографска линија до точка на унификација, мислам дека таквиот план е апсурд осуден на пропаст и дека Бугарија го избрала најлошиот можен пат кон таа цел. Нивното однесување кон нас, не само што нема да создаде желба за зближување, напротив, ќе продуцира одбивност, нарушени односи меѓу државите и народите, и можеби трајна недоверба, за која ќе треба смена на генерации за да се поправи. Македонците, во основа, не се, и не можат, без оглед на историографијата и потребата за корекција на некои историски факти, да помислат или изустат, ниту треба да бидат притискани на тоа, дека македонската нација или јазик се исцедоци од некој друг историски етникум, исто како што би било невозможен таквиот наратив од Германија кон Австрија, или од Југославија кон Хрватска или Црна Гора (едната членка на ЕУ, а другата во преговори). Македонија и Македонците не се ништо помалку автохтони нации од многу нации на земјите-членки на ЕУ. Замислете каква навреда и бомба во ЕУ би било, доколку Хрватска побара од Црна Гора, на пример, со некаква декларација, да признае дека нивниот јазик не е автохтон, туку е дијалект на српско-хрватскиот, кој бил заеднички јазик во Југославија, и тоа да биде услов за членство во ЕУ. Таквата уцена би била, со право, квалификувана како скандал и директен напад на европските вредности. За среќа, хрватската политичка сцена е доволно созреана, што ги има надминато ваквите „домогојски“ детски болести. Бугарија, очигледно, не е.
Други колумни од авторот:
Комплекс на повисока вредност
И така, доаѓаме до нашите позиции кон бугарските тврдења. Сметам дека ние повеќе се срамиме од блискоста со нив, одошто ги мразиме. Сепак, во Југославија се возеше „Голф“, а во Бугарија „Лада“ и „Трабант“, ние слушавме Ем-Ти-Ви, и растевме со холивудски филмови далеку пред нив. Сакам да кажам, во транзицијата, нашата генерација беше сепак, многу поблиска до западната култура, одошто Бугарија, која сѐ уште беше зад културолошката железна завеса. Оттаму, можеби непринципиелно, ние сѐ уште кон Бугарија имаме комплекс на повисока вредност, сметајќи ги за недораснати и недоволно „еманципирани“. Ние од тој комплекс треба да се ослободиме, и да пристапиме кон искрена рационализација на перспективите и етнографијата на нашата испреплетена историја. Не треба да се однесуваме како доселеници во град кои се срамат да признаат дека сѐ уште имаат роднини на село. На крајот, нашата вредност се состои во тоа кои сме сега и како се однесуваме денес, а не какви биле околностите пред два или три века.
Затоа, главната опасност сега, е да не се претвори оваа блокада, во натпревар на политичарите во Македонија и во Бугарија, кој ќе биде „потврд“. Немаме никаква полза од упорно удирање в гради и натпревар во „тропљук“, напротив, хистеријата овде, само им помага на националистите таму, зашто (1) им дава изговор за блокадата, и (2) го прави прашањето поистакнато и поподатливо за популизам. Наша работа е, ова да биде пауза, а не чекор назад. Соодветно на тоа, ние не смееме да ја загриземе јадицата, па на неевропско однесување да одговориме со уште поголем национализам. Напротив, ние сега, во односот по ова прашање, треба да бидеме оние кои подобро ги разбираат и применуваат европските вредности одошто „блокаторите“. Така, и само така, ќе задржиме динамика по ова прашање откако ќе се смири политичката ситуација во Бугарија после изборите. Значи не смее да нѐ фати рамнодушност, туку уште поголема одлучност: мораме, за да покажеме кои сме и што сме, да ја засилиме европската агенда дома, со забрзани реформи, со почитување и унапредување на вистински вредности, најверојатно со директна помош од земји-членки, секоја во областа во која е најсилна. Ние мораме да ги престигнеме другите кандидати, а не после ова да почнеме да се лизгаме наназад.
Значи, од ова резултатот треба да биде инает, а не разочараност. За инает, благодарам на прашањето, имаме неограничен капацитет.