Ние и Црквата што гори
16 април 2019
Фестивалот започна во 10 часот наутро. Почна со валјакот и виолинистот, па детството на Иван, Сталкер, Андреј Рубљов, Носталгија, Огледало. Заврши со Жртва, а жртвата беше самиот Тарковски, кому му се беа навршувале петнаесет години од неговата рана смрт. Излегувам после 22 часот од длабочините на Forum des Images, по речиси 11 часови непрекинато гледање филм, се возам по ескалаторот и пред мене се распространува црквата Сент Осташ, грандиозна, осветлена, со кулиси кои фрлаат чудни сенки. Се препелкам така, мал и премален, импресиониран од Тарковски и неговата фасцинација од црквите и религијата, од вечното и минливото, и се чувствувам дека сум важен. Дека сум разбрал нешто. Нешто важно. Одам пешки од Сент Осташ до Нотр Дам, таа се појавува одеднаш од зад некој зграда. Си велиш, гледај колку одеднаш, од нигде никаде се појавува, а толку е неодминлива. Претесно е островчето за да ја собере, да помисли човек дека е намерно претесно. Таму сѐ уште се врзмаат туристи, иако е речиси полноќ. Си велам, одмини ја брзо, пак ќе се сретнете, таа и така е таму за да остане засекогаш. Рајот секако може да почека, а пеколот секогаш ни се чини дека е предалеку. Ја одминувам брзо, стигам до Сен Мишел, брзо го прескокнувам и небесниот војник и стигам до „мојата“ клупа пред „мојата“ црква Сен Сулпис. Седам до доцна во ноќта, мислејќи на Тарковски и на важноста на она што сум го гледал.
Утрово повторно сум на таа клупа, петнаесетина години подоцна, но овојпат клупата е сѐ уште во Париз, а јас сум повторно во Скопје. Го чувствувам мирисот на ацетон помешан со чад и пепел. Мирисот и вкусот доаѓа по истата воздушна траекторија по која пред многу време талкав низ градот. Ама овојпат сѐ е пепел. Пепел се стори работава, си мислам.
Пакосното чувство на минливост
Ефемерните плачови врз судбината на Нотр Дам ќе оглушат со текот на времето. Во нашите општества на лажна солидарност, токму последнава ќе стане главната валута на денот. Ќе се наредат донатори, мецени, знајни и незнајни, сите до еден ќе ја оплакуваат судбината на големата градба која го спојуваше земниот со небесниот свет. Сите ќе сакаат да се вградат во новите темели на старо-новата црква и да бидат дел од најновата историја. Но, не е можно, ниту пак е доволно да претендираме дека огништето тукутака се обновува со „дневни“ милосрдија.
Ректорот на Богородичната црква во Париз вчера изјави дека му е несфатливо како е можно ова да случи воопшто и како е можно ова да се случи воочи Велигден. И додаде: бидејќи не можам да разберам, сигурно ќе дознаам кога ќе отидам на оној свет. И токму така, темата е друга и оди отаде нашето восприемање на мигот.
Што всушност најмногу нѐ боли кога ги гледаме јазиците од пламен среде центарот на Париз, ситуирани некаде помеѓу некаков Старбакс и некаков Мекдоналдс? Се болиме самите ние, нашата глад и потреба за некакви заеднички места кои ги споделуваме со целиот свет, некаква фотографија со избледнети сеќавања, некакво чувство за големина која во тие моменти ја споделуваме со сите жители на овој свет. Нѐ болат навиките и навикнувањата. Нѐ вознемирува импотентноста на технологијата и лажните светилки на 21-иот век. Нѐ боли и пакосното чувство на минливост кое ТАА црква и други слични зданија вешто ни го запретуваа, лажно уверувајќи нѐ дека човештвото е всушност вечно, истрајно и тука е за да трае. Сега, траејќи пред пепелот на Нотр Дам и од кулисите на она што некогаш беше Нотр Дам, дополнително освестени дека ОВА нема да воскресне во пресрет на великиот ден, ние сме ништожни, да не речам обични ништожници кои доведоа до нешто вакво. Соучесници во еден свет кој пребрзо се движи и безмалку со сигурност оди кон бездна. Триењето и искрите што ги произведува таквата брзина восхитуваат и плашат истовремено, а можниот пожар од таквото триење секогаш се крие зад првиот агол. Овој свет, нам добро познат, се претвора во еден куп искршени парчиња од нашето огледало. Некако полека, но сигурно почнуваме тоа да го осознаваме, бидејќи овој свет е од нас создаден, наше дете е.
Други колумни од авторот:
Партијата и кандидатот на партијата
Џиновите пред нас и џуџињата по нас
Хистеричниот оптимизам е грев кон знаењето - велеше еден мислител. Друг мислечки џин пак уште пред два века нѐ предупреди: Современиот човек е само едно џуџе кое стои на рамената на џин! Да, џуџето е повисоко и гледа подалеку, но само затоа што стои на „рамената“ на напластеното искуство, знаење, мудрост и здравиот разум на нашите претходници. Кога џинот ќе се струполи под товарот на некакви кофи со ацетон, електрични инсталации и човечко невнимание, нашиот џуџешки поглед на светот испливува на површина.
Па, тогаш, што ни преостанува нам, безначајните луѓе кои ја споделуваме сопствената безначајност со останатите жители на планетата Земја? Има ли иљач за ваквата поставеност на светот? Можно ли е светот, државата, градот, нашето маало, нашето семејство да стане попристојно место за живеење?
Седејќи уште и постојано на клупата пред Сен Сулпис, петнаесетина години подоцна, се убедувам дека денес можеби подобро ја разбирам целава работа отколку што ја разбирав вчера. Денес, еве барем тоа нека остане запишано, веќе не мислам дека сум важен. И мислам дека е важно да ја осознаеш сопствената неважност. Тоа е важно. Оттаму би можело да се почне и сѐ да почне. Бидејќи тој почеток овозможува да ги дознаеме работите кои нам ни се важни, а често се околу нас, до нас и во нас. Кога тоа секој од нас би го направил во својот концентричен круг, и кога концентричните кругови од камчињата што ги фрламе во водата ќе се спојат со круговите од камчињата што некој друг ги фрлил, тогаш ние сме добри. А добри ќе бидат и џиновите пред нас, и џуџињата по нас.