Арапските земји и конфликтот на Блискиот Исток

Јордан: Акт за балансирање

Јордан, уставна монархија, преговара за деликатно балансирање.

Еден од пет луѓе во Јордан, вклучувајќи ја и кралицата, имаат палестинско потекло. Желбата за палестинска државност и еднакви права им е блиску до срцата на многу мештани. Владетелите на земјата често зборуваат за ова прашање.

Но, Јордан е исто така поблиску до Израел и САД отколку што тоа го сфаќаат многу локални жители, велат експертите. Во 1994 година, Јордан потпиша мировен договор со Израел и зад сцената двете нации работат заедно на прашања поврзани со безбедноста, како што е безбедноста во комплексот на џамијата Ал Акса.

Во 2021 година, САД и Јордан склучија договор за одбранбена соработка што им овозможува на американските сили, возила и авиони слободно да влезат и да се движат низ Јордан.

Во април оваа година, кога Јордан, наводно, помогнал во соборувањето на иранските ракети кои го преминале неговиот воздушен простор во насока кон Израел, многу локални жители тоа го сфатиле како предавство.

Јордан има дипломатски односи со Иран, но тие вообичаено се студени. Нешта како неодамнешната посета на јорданскиот министер за надворешни работи Ајман Сафади на Иран, со цел да разговара околу ескалацијата на тензиите во регионот, се случуваат ретко.

Египет: Личен интерес и дипломатија

Соседниот Египет, предводен од авторитарната влада на чело со Абдел Фатах ел-Сиси, исто така мора внимателно да ги балансира односите со Израел.

Од потпишувањето на мировниот договор со Израел во 1979 година, „Египет се стреми да ги балансира своите национални интереси, особено поврзани со несигурноста на Синај, со поддршка за палестинската кауза“, се вели во извештајот од мај на Меѓународната кризна група. „Конкретно, овој напор значеше отфрлање на каква било директна одговорност за страдањата на луѓето во Газа, истовремено поддржувајќи ги обидите да се постигне дипломатско решение засновано на решението за две држави“.

Египетската безбедносна и економска соработка со Израел е секојдневие, а до почетокот на конфликтот во Газа, Египет беше одговорен за граничниот премин Газа-Египет кај Рафах. Барањата на Израел да му се дозволи да ја контролира оваа област се проблематични за Египет, како што е и потенцијалот за прелевање на хуманитарната катастрофа во Газа, која постојано се влошува, на египетска територија .

Египетската влада претходно се спротивстави на Хамас, сметајќи го како исламистичка организација и закана за нејзиното владеење. Но, во поново време, тој став се разлабавува, а Египет игра важна улога во преговорите за прекин на огнот.

Односите на Египет со Иран се подобруваат од 2023 година, но тие исто така вообичаено се студени.

Либан: Одлуката на Хезболах

Либан, парламентарна демократија, е зафатен со справување со сопствените политички и економски вонредни состојби. Земјата нема избрана влада од 2020 година и се справува со една од најтешките економски кризи во светот. Пред ова, либанската влада секогаш беше составена од претставници на многу различни верски и етнички групи во земјата.

Политичкото крило на Хезболах е едно од тие што ги застапува шиитските муслимански интереси и игра важна улога во владеењето на Либан. Но, во овој поглед, тоа мора да ги балансира сопствените интереси со оние на другите моќни групи, вклучително и либанските христијани, сунитските муслимани и Друзите.

Военото крило на Хезболах е друга приказна. Тоа е категоризирано како терористичка организација од страна на САД и некои европски земји и се смета дека е подобро опремено и организирано од либанската армија.

Многу либански политичари и локални жители веројатно не сакаат Хезболах да започне поголема борба со Израел. Тие се плашат да не станат „жртва на оние Израелци кои сѐ повеќе веруваат дека поразувањето на Хезболах ќе им го врати чувството на сигурност“, напиша неодамна Арапскиот центар Вашингтон.

Но, либанските политичари знаат и дека имаат мала контрола врз Хезболах, кој е најмоќниот играч во таканаречената „оска на отпорот“, лабава коалиција на милитантни групи поддржани од Иран и спротивставени на Израел и САД.

Сирија: Обврзана кон Иран

Од формирањето на државата Израел во 1948 година, Сирија смета дека е во војна со својот сосед. Често има размена на оган меѓу двете страни, иако тие главно се сметаат за симболични.

Денес, сирискиот диктатор Башар ал-Асад е обврзан кон Иран, кој воено го поддржуваше за време на 13-годишната граѓанска војна во земјата. Ова го објаснува зголеменото присуство на проирански милиции во Сирија, вклучително и членови на Хезболах и други милиции од Ирак.

Поради ова, израелските напади врз Сирија се интензивираа од 2017 година и дополнително ескалираа по нападот на Хамас врз Израел на 7 октомври. Априлскиот напад на Израел врз иранскиот дипломатски комплекс во Дамаск, главниот град на Сирија, во кој загина висок ирански командант, доведе до голема одмазда од иранска страна.

Ирак: Против мешање однадвор

Ирак не го признава Израел, и иако ирачката влада - во која моментално доминираат шиитски муслимански политичари - се приближи до Иран во текот на изминатата деценија, палестинското прашање ги надминува конфесионалните граници, велат експертите.

Во Ирак има голем број милитантни групи кои исто така припаѓаат на иранската „оска на отпорот“. Овие групи претходно истрелуваа ракети врз американските бази во Ирак и се обидуваа, но главно не успеваа, да го погодат и Израел. САД им возвраќаа.

Ирачката влада и нејзините безбедносни сили имаат тенденција или да ги толерираат овие групи или да имаат мал контакт со нив.

„Ирак отсекогаш морал да ги балансира односите меѓу САД и Иран“, изјави неодамна за Институтот Брукингс, тинк-тенк со седиште во Вашингтон, Марсин ал-Шамари, научник кој не живее во Ирак.

„Ова не е ново за ирачките водачи. Односот на Багдад со Вашингтон има јасни контури, особено во однос на позицијата на Ирак кон Израел... Ирак постојано ја поддржува палестинската кауза и неговиот став за актуелниот конфликт не е обликуван од поддршката на Иран за Хамас“.

Јемен: Сè за Хутите

Поради граѓанска војна, Јемен е поделен помеѓу меѓународно признатата влада со седиште во Аден, јужен Јемен, и бунтовничката група Хути во северен Јемен. Ниту една од двете страни не го признава Израел.

Соседот на Јемен, Саудиска Арабија ја предводеше коалицијата против Хутите, но откако беше потпишан прекин на огнот на почетокот на 2022 година, тука владее релативно спокојство.

Групата Хути исто така се смета за дел од „оската на отпорот“. Хутите го поддржуваат Хамас, тврдат дека Израел е сила за нестабилност на Блискиот Исток и се против американското присуство во регионот. Во ноември минатата година тие, како поддршка на Хамас, почнаа да исфрлаат ракети кон Израел и да го блокираат поморскиот сообраќај.

Саудиска Арабија, ОАЕ и Катар: Прагматични и богати

Автократските монархии на арапските земји од Персискиот залив имаат попрагматичен пристап кон актуелниот конфликт. Тие го гледаат Иран како непријател и претходно работеа на нормализирање на односите со Израел.

Во 2020 година, Обединетите Арапски Емирати и Бахреин го потпишаа таканаречениот Абрахамов договор, со кој се воспоставија дипломатски контакти со Израел. Се чинеше дека Саудиска Арабија ќе биде следната.

Но, нападите на Хамас од 7 октомври минатата година го искомплицираа тој процес, а нападите на Хутите исто така ги зголемија ризиците од натамошен конфликт за Саудиска Арабија во Јемен.

Катар е повеќе од посредник. Тој ја избегнува нормализацијата на односите со Израел, но всушност воспостави економски врски со таа земја уште во 1990-тите. Бидејќи е домаќин и на политичкото крило на Хамас, Катар одигра важна улога во преговорите за прекин на огнот.

Овој текст првично е објавен на ДВ на англиски јазик