Бугарија е на чекор до имплозија

Колку повеќе се продлабочува политичката криза во Бугарија, толку повеќе земјата се доближува до имплозија, во која целиот политички систем ќе се столчи навнатре додека конечно повеќе не може да функционира. 

Месец по месец, анкетите ги прикажуваат знаците на ова сосема предвидливо рушење на политичкиот систем до непрепознатливост, а не само неговото кршење (како што сакаат да кажат политичарите во последно време), кое сепак би можело да се поправи. Институциите се во тотална криза на доверба (парламентот практично не функционира), партискиот систем е речиси делегитимиран (расположението за гласање се стопи на една третина од гласачите), а политичарите се главно поддржани само од сопствените гласачи. Декемвриското истражување на „Егзакта“ покажува дека речиси сите лидери на партиите застапени во парламентот немаат поддршка од околу и над 70 отсто (Корнелија Нинова дури со 75 отсто). А како виновници за кризата граѓаните ги посочуваат сите партии, вклучително и вонпарламентарните.

Жешкиот компир на неуспехот

На категорично искажаната јавна желба за формирање влада, за која сите анкети известуваат со месеци, партиите одговараат со лажна ревност, додека чекаат кој ќе биде последниот жежок компир на неуспехот. Во исто време, тие се веќе групирани во коалиции за клучните политики, кои, сепак, се исто така некомпатибилни.  

Постојат три главни линии на поделба кои ги групираат партиите. Едниот е евроатлантизам-путинизам, каде од едната страна се „Демократска Бугарија“ (ДБ), „Промената продолжува“ (ПП), ГЕРБ, ДПС и „Бугарски подем“ (БП), а на другата - „Преродба" и БСП . Втората линија е антикорупциско-корупциска, каде од една страна се ДБ, ПП, БСП, „Преродба“ и БП, а од друга - ГЕРБ и ДПС. Третата поделба е лево-десна, со БСП, Преродба и сè повеќе ПП на левата страна, а ГЕРБ, ДБ, ДПС и донекаде БП на десната страна.

Во пратенички мандати евроатлантското мнозинство има 156 гласа, 136 за антикорупциското и 123 за десничарското мнозинство. Сепак, овие три различни мнозинства не можеме да ги замислиме директно како владејачки, бидејќи секое го исклучува другото и не можеме да имаме еднофазна или двофазна влада. Посебно кога идентитетот на некои партии како ДБ е особено силно изразен во сите три аспекти - евроатлантизам, антикорупциска, десничарска, поради што таа најмногу би настрадала во секоја конфигурација. И БСП не треба да учествува во каква и да е можна коалиција, затоа што има преземено најмалку две валентности кои исклучуваат ефективно партнерство - путинизам и гласање на хартија.

Единствениот начин да се усогласат овие основни поделби е едноставно едниот да има примат над другите. Поделбата евроатлантизам-корупција е особено непомирлива. Ако се усогласи, уставното мнозинство за реформи во судството е сосема остварливо. Дотолку повеќе што поддршката за евроатлантизмот кај населението опасно еродира. Поддршката за нашето членство во ЕУ е сè уште силна, но само една третина од Бугарите се за влез во еврозоната, покажува декемвриската студија на „Алфа рисрч“. Традиционално послабата поддршка за НАТО еродира во многу сиромашен американизам - според студијата на Галуп во 64 земји, двојно повеќе Бугари ја претпочитаат Русија како безбедносен и економски партнер од САД - и тоа дури и по војната во Украина и економските пресврти наметнати од неа. 

За да се зацврсти приматот на евроатлантското мнозинство, потребно е прво да се прогласи за одржливо, а не да се биде срамежливо присутен во парламентарната политика. Гласањето за Северна Македонија, за испраќањето оружје за Украина и други заеднички дејствија, секоја од партиите во ова мнозинство мора да ги чита како свој имот во заедничка акција за постигнување цели. Посериозното прашање, сепак, е кои се минималните неопходни отстапки што треба да ги направат членовите на ова мнозинство за да стане владејачко. 

Ако не се формира влада

Очигледно, за ваквото мнозинство да може да формира дури и малцинска влада, неопходен е пишан договор за приоритетите. Меѓу овие приоритети, не треба да има клучни недостатоци, но тие треба да бидат остварливи во догледен временски хоризонт од околу една година. ПП со вториот мандат ќе предложи листа на вакви приоритети, од кои, сепак, ќе треба да направи отстапки, доколку навистина сака резултат, а не само да ја штиклира бројката. Ќе мора да го засили и чекорот што го направи со одбивањето на Кирил Петков или Асен Василев да бидат кандидати за премиер, бидејќи двајцата целосно се неприфатливи за ГЕРБ и ДПС, а одбиваат да бидат и министри. Наместо нив, за влада може да се предложат луѓе како Никола Минчев и Андреј Ѓуров, кои се далеку повеќе сакани од останатите во парламентот. Со оглед на целта за влез во еврозоната во 2024 година, ПП треба да се откаже и од некои радикални барања во расходниот дел на буџетот, кои ќе го подигнат дефицитот над 5%.

ГЕРБ и ДПС, пак, треба да покажат јасна поддршка за реформи во судството со поддршка на Законот за истрага на јавниот обвинител. И со прифаќање на претседателското вето на Изборниот законик, враќање на суштината на електронското гласање, кое го исфрлија од слеп реваншизам.

Во 48. парламент ситуацијата е таква што без пасивно или активно учество на ГЕРБ не е можна ниту една влада. Исто така, ништо не е можно со активно учество на БСП. Доколку не се формира влада, добро би било барем да се трасираат патиштата по кои поделбата ќе има примат во следниот парламент. Но, ако во него не е важна никаква политичка поделба, тогаш имплозијата веќе се случила и сите партии неодговорно го трошеле времето на земјата.

Оваа колумна го изразува личното мислење на авторот и може да не се совпаѓа со редакцискиот став на македонската редакција на Дојче Веле или со ДВ во целина.