Niemcy. 30 lat temu zniesiono „paragraf homoseksualny”

Patrick Dörr miał zaledwie dziesięć lat, gdy w Niemczech wydarzyło się coś, co miało naprawdę historyczne znaczenie. W 1994 r. Bundestag postanowił ostatecznie znieść paragraf 175, który penalizował seks między mężczyznami. O wiele za późno, mówi Dörr, który jest członkiem Federalnego Zarządu Stowarzyszenia Lesbijek i Gejów w Niemczech. Ale 30 lat temu zegary w Niemczech wciąż tykały inaczej pod względem społeczno-politycznym, wspomina w rozmowie z DW.

„W 1994 roku Niemcy nadal były krajem, w którym nie mówiło się zbyt wiele o tych kwestiach. W szkole nie było to tematem, nie znałem innych osób queerowych. W mediach nie było też prawie żadnych wzorców do naśladowania. To się znacznie zmieniło i dobrze" – mówi Dörr.

RFN utrzymała nazistowskie ustawodawstwo

Historia tak zwanego „paragrafu homoseksualnego” sięga XIX wieku. Kiedy Rzesza Niemiecka powstała w 1871 r., prawo to zostało ustanowione w celu karania „nienaturalnego cudzołóstwa” między mężczyznami karą do sześciu miesięcy więzienia.

Narodowi socjaliści zintensyfikowali prześladowania – wystarczył nawet pocałunek lub pożądliwe spojrzenie, by homoseksualista wylądował w więzieniu. Przypadki „poważnego cudzołóstwa” podlegały nawet karze do dziesięciu lat więzienia. Około 100 tysięcy homoseksualistów zostało w Trzeciej Rzeszy deportowanych, poddanych torturom i zamordowanych.

Republika Federalna Niemiec przestrzegała nazistowskiej wersji prawa w dużej mierze bez zmian, podczas gdy NRD powróciła do starej wersji. Z wielką gorliwością i przy pomocy nazistowskich „różowych list” wszczęto około 100 tysięcy postępowań przeciwko homoseksualistom w Niemczech Zachodnich, z których połowa została skazana i otrzymała wieloletnie wyroki więzienia.

Przed zjednoczeniem Niemiec rzekomo zacofany Wschód zdołał przeforsować, że prawo Republiki Federalnej Niemiec nie stanie się prawem ogólnoniemieckim, szczególnie w odniesieniu do paragrafu 175 i aborcji. Wielu ekspertów jest przekonanych, że bez zjednoczenia zniesienie paragrafu 175 trwałoby jeszcze dłużej.

Zmiany w prawie

Przez 123 długie lata życie homoseksualistów w Niemczech było piekłem. Tym bardziej zdumiewające jest to, jak wiele udało się osiągnąć w zakresie praw osób queer od 1994 roku . Patrick Dörr mówi: „Ustawa o związkach partnerskich została po raz pierwszy przyjęta pod rządami czerwono-zielonych w 2001 roku, a następnie małżeństwa dla wszystkich zostały faktycznie umożliwione pod rządami Angeli Merkel w 2017 roku. Od 2018 r. w rejestrze cywilnym istnieje trzecia płeć. Niedawno uchwalono również ustawę o samostanowieniu, która pozwala także osobom transpłciowym i interseksualnym na samostanowienie".

Paragraf 175 pozostaje jednak plamą w historii Niemiec. Poszkodowani, którzy zostali skazani na mocy prawa karnego, odbyli karę pozbawienia wolności lub zostali uniewinnieni, mogą ubiegać się o odszkodowanie do 2027 roku, podobnie jak osoby, które w sposób udowodniony poniosły szkody zawodowe, ekonomiczne lub zdrowotne. Rzeczniczka niemieckiego Ministerstwa Sprawiedliwości potwierdziła DW, że do 1 maja 2024 r. wnioski złożyły łącznie 353 osoby. Zatwierdzono 262 wnioski o odszkodowanie.

„Powinno być ich więcej, zdecydowanie spodziewaliśmy się 5 tys. osób” – powiedział Georg Härpfer w rozmowie z DW, „ale większość z tych, którzy zostali skazani w połowie lat pięćdziesiątych do połowy lat sześćdziesiątych, już nie żyje. Inni powiedzieli: ‚Nie chcę się już z tym mierzyć, to dla mnie zakończone‘. A jeszcze inni: 6 tysięcy euro jako najwyższe odszkodowanie za spartaczone życie to zdecydowanie za mało".

Härpfer jest prawdopodobnie tą osobą w Niemczech, która zrobiła dla ofiar paragrafu 175 najwięcej. Jako były członek zarządu Federalnej Reprezentacji Interesów Homoseksualnych Seniorów, spędził lata podróżując po Niemczech z północy na południe i z zachodu na wschód, aby informować poszkodowanych o ich prawach. Założył nawet bezpłatną infolinię i sięgał po wszystkie środki, aby dotrzeć do ludzi: informował poprzez ogłoszenia nawet w „Bäckerblume" i „Apotheken-Rundschau", czasopismach, które były eksponowane w piekarniach i aptekach.

„Nawet 99-latek złożył podanie, ale zostało ono odrzucone. Trzeba pamiętać, że ludzie byli prześladowani nie tylko poprzez to, że spędzili dwa lata w więzieniu: byli również poddawani społecznemu ostracyzmowi, ponieważ byli karani. Albo nie dostawali pracy, albo byli zwalniani, jeśli pracowali w służbie publicznej".

Wrogość znów rośnie

A jaka jest sytuacja osób queerowych w Niemczech dzisiaj, w 2024 roku, 30 lat po zniesieniu paragrafu 175? Według międzynarodowego badania opublikowanego przez instytut badań rynku i opinii Ipsos na początku czerwca br. zdecydowana większość Niemców – prawie trzy czwarte – jest przeciwna dyskryminacji społeczności queer i opowiada się za równymi prawami. Jednak wśród młodych mężczyzn poglądy antyqueerowe rosną.

„Jeśli chodzi o nastroje społeczne, które w rzeczywistości stale poprawiały się w ciągu ostatnich kilku dekad, zdajemy sobie sprawę, że teraz co najmniej się zatrzymały. Naprawdę niepokojące jest to, że pokolenie Z jest podzielone. Wskaźniki aprobaty dla queerowego stylu życia wciąż rosną wśród kobiet, ale spadają wśród młodych mężczyzn. To oczywiście powód do niepokoju” – mówi Patrick Dörr, dyrektor Stowarzyszenia Lesbijek i Gejów w Niemczech.

Rozwój ten znajduje również odzwierciedlenie w fakcie, że w 2023 r. policja odnotowała około 1500 przestępstw dokonanych na tle orientacji seksualnej. Liczba tych ataków stale rośnie od dziesięciu lat. Dörr zaobserwował również coraz więcej ataków podczas wydarzeń takich jak parada środowiska queerowego Christopher Street Day oraz rosnąca wrogość na ulicach. Nie jest to jedyny powód, dla którego trzy dekady po zniesieniu paragrafu 175 wzywa on do zmiany art. 3 niemieckiej konstytucji, dotyczącego równego traktowania wszystkich ludzi.

„Homoseksualiści lub osoby queer nie są w nim wymienieni. Jest zatem absolutnie konieczne, aby artykuł 3 został ostatecznie uzupełniony w Ustawie Zasadniczej. I aby było jasne, że żadne osoby nie powinny doświadczać dyskryminacji, niezależnie od ich orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej".

Artykuł ukazał się pierwotnie nad stronach Redakcji Niemieckiej DW

Chcesz skomentować ten artykuł? Dołącz do nas na facebooku! >>