Światowy Dzień Walki z AIDS. Nadzieją lenakapawir
1 grudnia 2024
Kiedy na Światowej Konferencji AIDS w lipcu br. zaprezentowano wyniki testów lenakapawiru, eksperci byli pod wrażeniem. Lenakapawir może być długo oczekiwanym przełomem w walce z AIDS. – Jestem naprawdę pod wrażeniem. Kiedy zaprezentowano te dane, na sali panowała elektryzująca atmosfera, jakiej rzadko wcześniej doświadczyłam. To fantastyczne – opowiada prof. Clara Lehmann, kierująca Centrum Ochrony przed Zakażeniami w Klinice Uniwersyteckiej w Kolonii.
Wyjątkowe w lenakapawirze
Lek antyretrowirusowy jest prawie w stu procentach skuteczny w zapobieganiu i leczeniu zakażeń wirusem HIV. Ponadto wystarczy wstrzykiwać go tylko dwa razy w roku, co znacznie ułatwia jego podawanie. Inne leki profilaktyczne, takie jak kabotegrawir (CAB), są wstrzykiwane co jeden do dwóch miesięcy. Z kolei tabletki Truvada należy przyjmować codziennie.
Nowy lek jest nie tylko wygodniejszy. Dyskretne zastrzyki w sześciomiesięcznych odstępach mogą być wielką ulgą, szczególnie w przypadkach, gdy leczenie jest trudne lub ograniczenia rodzinne i stygmatyzacja przemawiają przeciwko codziennemu przyjmowaniu tabletek – mówi dr Astrid Berner-Rodoreda, naukowczyni z Instytutu Zdrowia Globalnego w Heidelbergu. Skorzystają na tym w szczególności kobiety i młode dziewczyny, czyli grupa, która według danych Wspólnego Programu Narodów Zjednoczonych Zwalczania HIV i AIDS (UNAIDS), w której incydencja HIV jest nadal niezwykle wysoka.
Kiedy lenakapawir trafi na rynek?
Obiecujący lek firmy farmaceutycznej Gilead został już dopuszczony w UE do leczenia pacjentów zakażonych wirusem HIV. Nie jest jednak jeszcze dostępny na rynku, bo producent nadal czeka na zezwolenie na stosowanie go jako przeciwwirusowej profilaktyki przedekspozycyjnej (HIV-PrEP). Może to jednak wkrótce nastąpić.
Wciąż nie wiadomo, czy lenakapawir rzeczywiście będzie długo oczekiwanym punktem zwrotnym w walce z AIDS. Środek ten stanie się przełomem tylko wtedy, gdy będzie stosowany na dużą skalę. Aby tak się stało, musiałby być przystępny cenowo.
Ile będzie kosztował?
Jak dotąd lenakapawir jest zaporowo drogi. Amerykańska firma farmaceutyczna Gilead pobiera za leczenie ponad 40 tys. dolarów za osobę rocznie. Dla porównania: inne środki profilaktyczne przeciwko HIV kosztują średnio 50-60 euro miesięcznie, czyli około 600-700 euro rocznie.
Gilead uzasadnia wysoką cenę wieloletnimi kosztami rozwoju. Jednak eksperci i aktywiści AIDS nie przyjmują tego do wiadomości. Astrid Berner-Rodoreda powołuje się na przykład na wyliczenia brytyjskiego farmakologa Andrew Hilla z Uniwersytetu w Liverpoolu, który obliczył rzeczywiste koszty produkcji lenakapawiru. Według Hilla, nawet przy marży zysku wynoszącej 30 procent, cena powinna wynosić tylko 40 dolarów rocznie, czyli jedną tysięczną tego, co pobiera Gilead.
Gdzie lenakapawir będzie dostępny?
Firma Gilead prowadzi negocjacje z kilkoma producentami leków generycznych, aby w przyszłości produkować i sprzedawać lek taniej w krajach o niskich dochodach. Obszar licencji obejmie 120 krajów, w tym niektóre kraje Afryki Subsaharyjskiej.
Jednocześnie jednak niektóre kraje o średnich dochodach, takie jak Argentyna, Brazylia, Meksyk i Peru, mogą nie być częścią obszaru licencyjnego, mimo że Gilead również tam testował swój lek. Rodzi to pytania natury etycznej i prawnej – stwierdza dr Astrid Berner-Rodoreda.
Podobnego zdania jest zastępczyni dyrektora UNAIDS Christine Stegling. Podczas prezentacji rocznego raportu UNAIDS powiedziała, że takie „przełomowe innowacje doprowadzą nas do rzeczywistego zmniejszenia liczby nowych zakażeń tylko wtedy, gdy zapewnimy wszystkim ludziom dostęp do nich”.
Jak działa lenakapawir?
Lenakapawir jest tzw. inhibitorem kapsydu. Substancja czynna zakłóca działanie otoczki białkowej w wokół genomu wirusa HIV i hamuje replikację wirusa.
W przeciwieństwie do większości leków przeciwretrowirusowych działa to na kilku etapach życia wirusa HIV.
Zagrożenie wirusem HIV
Społeczność międzynarodowa chce zakończyć epidemię HIV do 2030 roku. Jesteśmy jednak daleko od osiągnięcia tego celu: nosicielami wirusa jest ponad 40 milionów ludzi na całym świecie. Około 30 milionów jest leczonych. Pozostała jedna czwarta nie otrzymuje terapii antyretrowirusowej, która mogłaby zmniejszyć ilość wirusa we krwi do niewykrywalnego poziomu.
Liczba nowych zakażeń HIV na świecie spadła w latach 2010-2021 o 22 procent. Jednak według nowego raportu UNAIDS w 2023 roku wirusem zaraziło się około 1,3 miliona osób.
Największy spadek odnotowano w Afryce Subsaharyjskiej i Azji Południowej. Z kolei liczby w Europie Środkowej i Wschodniej, Azji Środkowej, Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie nadal rosną. – Nie poczyniliśmy dużych postępów w zapobieganiu, trzeba to otwarcie powiedzieć. Jeśli naprawdę chcemy zakończyć epidemię AIDS do 2030 roku, musielibyśmy zmniejszyć liczbę nowych zakażeń do 370 tys. w przyszłym roku – mówi Astrid Berner-Rodoreda.
Liczba zgonów związanych z HIV również spadła o prawie 40 procent w latach 2010-2021. W ubiegłym roku z powodu chorób związanych z AIDS zmarło około 630 tys. osób. To najniższy poziom od 2004 roku.
Czy istnieją alternatywy?
Pomimo intensywnych badań nadal nie ma szczepionki przeciwko HIV. Istnieją jednak bardzo skuteczne środki profilaktyki przedekspozycyjnej, które zapobiegają zakażeniu wirusem HIV. Nawet jeśli nie są one tak wygodne w użyciu, istniejące środki profilaktyczne były już w stanie znacznie zmniejszyć liczbę zakażeń HIV w niektórych krajach.
Jak dotąd jednak te tańsze leki sprawdziły się głównie w bogatszych krajach. W biedniejszych państwach, z których niektóre mają wysokie wskaźniki zakażeń HIV, nawet te środki profilaktyczne są za drogie. „Tylko 15 procent osób, które potrzebują PrEP, otrzymała je w 2023 roku” – czytamy w raporcie UNAIDS.
Wybrane źródła:
Global, regional, and national burden of HIV/AIDS, 1990-2021, and forecasts to 2050, for 204 countries and territories: the Global Burden of Disease Study 2021
https://www.thelancet.com/journals/lanhiv/article/PIIS2352-3018(24)00212-1/fulltext
UNAIDS: Take the right path to end AIDS - World AIDS Day report 2024
https://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/take-the-rights-path-to-end-aids_en.pdf
Twice-Yearly Lenacapavir for HIV Prevention in Men and Gender-Diverse Persons
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2411858
Chcesz skomentować nasze artykuły? Dołącz do nas na facebooku! >>
Artykuł ukazał się pierwotnie na stronie Redakcji Niemieckiej DW.