Kina investira u globalni imidž

Početkom 2000-ih rukovodstvo Kine je došlo do saznanja da globalna tržišna moć i uloga motora ekonomskog razvoja nisu više dovoljne da bi se ostvarili novi ciljevi nove Kine.

Zbog toga je šef države i partije Hu Đintao 2007. rekao da se mora početi sa izgradnjom ruan šili, kako se na kineskom kaže soft power odnosno meka sila. Za njegovog naslednika Si Đinpinga to postaje sastavni deo vladinog programa za „ponovno jačanje kineske nacije".

Prema rečima Džosefa Nijea, američkog politikologa, koji je uveo pojam "soft power" u upotrebu, on označava moć jedne države na osnovu njenih političkih vrednosti, kulture i spoljnopolitičkog nastupa.

Kada se uzmu u obzir kineski grubi nastupi, nisko poštovanje ljudskih i građanskih prava, sveprisutna cenzura i teško izvozive jezik i kulturu, nije ni čudo što izgradnja „soft powera" komunističkoj jednopartijskoj Kini ne polazi baš od ruke.

Ali, novac i volja za to postoje. Prema navodima američkog eksperta Davida Šambaga, Kina investira oko 10 milijardi američkih dolara u izgradnju slike o svojoj zemlji kao svetskom brendu, dok SAD za svoj imidž ulažu manje od 670 miliona dolara.

Novac delom ide i američkoj filmskoj industriji. Želja je da se uđe u američku kulturnu izvoznu mašinu Holivud.

U četvrtom nastavku filma Transformers - "Age of Extinction" koji se delom snimao u Kini, oko polovine od ukupno 20 "product placementa" odnosno reklama za prozvode - potiču iz Kine, a jedna kineska glumica igra sporednu ulogu. Oko 300 miliona američkih dolara profita od prikazivanja filma u Kini, premašilo je troškove produkcije.

Kina je prisutna u filmskom biznisu SAD - američki lanac AMC Theatres sa 8.400 bioskopa pripada imperiji kineskog investitora Vanda.

Medijska ofanziva u Africi

Pored uspona u američkoj filmskoj industriji – iako ostaje pitanje koji je kulturni uticaj pritom jači – državni kineski mediji naoružavaju se i za globalnu scenu, naročito za Afriku.

Državna televizija CCTV producira lokalne programe iz Nairobija u Africi u 14 studija. Državna novinska agencija Sinhua tamo ima više od 30 dopisničkih studija, a planira se otvaranje 200 kancelarija do 2020. godine. Privatni provajder "Star Times" sa sedištem u Pekingu obezbedio je TV dozvole u 16 afričkih zemalja i tamo emituje pet digitalnih programa.

U Africi kineske novinske agencije postaju sve popularnije. One su jeftine – za mnoge čak besplatne – i bez ideologije, tako barem kažu korisnici. Kina je pouzdan partner i prijatelj bez kolonijalne prošlosti. Najveći kenijski list „The Daily Nation" sarađuje sa kineskom novinskom agencijom Sinhua, a najveća izdavačka kuća u Južnoj Africi, Independent Media od 2017. godine ima kineskog vlasnika.

Na medijskom samitu u Pekingu 2017. predstavnici 27 medijskih kuća iz BRICS zemalja, zahtevali su da se razbije „monopol Zapada nad informacijama" i „uravnoteži uticaj na izgradnju javnog mnjenja".

Instituti Konfucije širom sveta

Dok su medijske aktivnosti Kine u Africi veoma vidljive, u zapadnim državama kao što je Nemačka, su veoma ograničene. Tako se u nekim nemačkim lokalnim kablovskim mrežama sada našao kineski magazin „Nihao Deutschland" sa do sada nepoznatim marketinškim uticajem.

Vidljive su kineske investicije u Institute Konfučije u inostranstvu, koji u saradnji sa stranim univerzitetima nude kurseve jezika, a u svojim programima imaju i različite kulturne ponude za sve koji se zanimaju za Kinu.

Od 2004. godine, osnovano je oko 500 instituta Konfučije širom sveta - od čega skoro polovina u SAD. Glavnu ulogu pritom ima Ured za učenje kineskog jezika, Hanban u Pekingu: Hanban angažuje neki kineski univerzitet koji inicira saradnju sa stranom visokošklolskom ustanovom. Hanban je nadležan za kinesko nastavno osoblje i materijal na engleskom jeziku. Finansiranje se uglavnom deli na pola za oba partnera. S druge strane, u zemljama u razvoju, Hanban preuzima ukupne investicije i tekuće troškove. Prema navodima Frankfurter algemajne cajtung, Hanban u svaki institut investira između 50 i 100 hiljada američkih dolara godišnje.

Kontroverzna saradnja sa univerzitetima na Zapadu

Pitanje je da li uloženi novac zaista i donosi uspeh kineskoj PR kampanji.

U Kanadi i SAD je već bilo kritike na ovu vrstu saradnje. 2014. godine je na primer 108 profesora sa univerziteta Čikago uspešno pozvalo na prekid saradnje sa Hanbanom. Oni su se plašili da će biti ugrožena akademska sloboda. Iz istog razloga je teksaški Univerzitet A&M, drugi po veličini univerztet po broju upisanih studenata, u aprilu ove godine prekinuo saradnju sa tamošnjim Institutom Konfučije.

Kontroverzno je međutim koliko instituti Konfučije uopšte promovišu propagandu. Teme kao što su Tibet, Falun Gong ili teritorijalni sukobi tamo verovatno i nisu baš objektivno obrađeni – ako su uopšte u planu. U Nemačkoj danas postoji 19 Instituta Konfučije koji promovišu kineski jezik i kulturu.

Jerg Rudolf, bivši predavač sinologije na univerzitetu Ludvigshafen, kritikuje učešće nemačkih visokoškolskih ustanova u ovim institutima. "Kinezi žele da izvrše svoju propagandu", izjavio je on za Dojčlandfunk, „ali da nemački univerziteti i profesori svoje dobro ime i reputaciju tek tako daju na raspolaganje, to je po mom mišljenju neprihvatljivo". Frankfurtski sinolog Falk Hartig kaže da "bliska organizaciona povezanost sa Hanbanom i kineskom vladom jeste problematična", ali, on ipak sumnja da se na kursevima kineskog jezika širi komunistička propaganda.

Učiti od Holivuda

Kako god, Kina ulaže značajne resurse u svoj „soft power", bilo da je to ulaganje u medije, akademsku razmenu ili filmsku industrjiu. Zajednički poduhvat produkcijske kuće Oriental DreamWorks, koji je 2012. godine pokrenuo Si Đinping tokom posete SAD, rezultirao je filmom "Kung Fu Panda 3".

Prethodni filmovi „Kung-Fu Panda" bili su čista američka produkcija i prema navodima lista „The Economist" ipak su više doprineli „soft poweru" nego bilo koja kineska produkcija do sada.

Dakle, Kina uči od Holivuda. Oriental DreamWorks je sada stopostotno kineski studio i zove se „Pearl Studio". Ime je promenjeno samo na engleskom jeziku. Kinesko ime Meng Gongchang ili "Fabrika snova" je zadržano. Novi simbolični logo Pearl studija je biser u crvenoj ruci.