Yeni bir devlet, yeni bir gelecek
9 Temmuz 2011
Bu yılın başında yapılan referandumda halk, Güney Sudan’ın bağımsız bir devlet olmasından yana oy kullandı. Böylece yaklaşık 50 yıl kanlı bir iç savaşın hâkim olduğu bölgede çoğu insanın rüyası da gerçekleşmiş oldu.
Ülkedeki iç savaş boyunca iki milyondan fazla kişinin hayatını kaybettiği, dört milyondan fazla kişinin de evini terk etmek zorunda kaldığı tahmin ediliyor. Bu, 1955 yılında başlayan ve aslında nedenleri ülkenin çok eski tarihlerine kadar uzanan bir savaştı. 9 Temmuz’da bağımsızlık ilanıyla tüm bu acı günlerin geçmişte kalması umuluyor.
50 yıl kadar önce Güney Sudan’da hiç kimse bir gün kendi ulusal marşını söyleyeceğini düşünemezdi. Sudan 1956 yılında bağımsızlığını ilan etti. Ancak yeni ülkenin sınırları sömürgeci ülkeler tarafından çoktan çizilmişti. Gerçekte Kuzey ve Güney Sudanlıların birbirlerini pek fazla sevdikleri de söylenemez. Daha 19’uncu yüzyılda kuzeyli tüccarlar güneylileri kaçırıyor ve köle olarak kullanıyordu. İngiliz sömürgesi altında geçen süreç de ülkeyi birleştirmede başarılı olamadı.
Sudan uzmanı Elke Grawert, "Sudan daha önce (1885 yılına kadar) Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliği altındaydı. Daha sonra ülkenin kuzey kısmı bir İngiliz-Mısır ortak yönetimine geçerken, güney bölümü de İngiliz- Doğu Afrikası'na dahil edildi. Bu süreçte, iktidar Nil üçgenine odaklandı. Yani Hartum ile Beyaz Nil ve Mavi Nil Nehri arasındaki üçgende" diyor.
Güney-Kuzey arasındaki gerginlik
Bir yönetimin ilk adımları kuzeyde görülüyordu. İngilizler, güney bölümünü ise daha ziyade kendi haline bıraktı. Ekonomik açıdan da güney, kuzeye kıyasla daha zayıftı. Ve güneyde, bu yeni devlette ikinci sınıf bir vatandaşa dönüşme korkusu oldukça büyüktü. 1955 yılında güney bölümündeki askerler ayaklandı ve kuzeyli subayların yönetimi altında görev yapmak istemediler. Böylece ilk Sudan Savaşı da başlamış oldu. 1972 yılına gelindiğinde tekrar barış umutları doğmuştu. Kuzey Sudan hükümeti ile asiler Etiyopya’nın Addis Ababa kentinde bir barış anlaşması imzaladı. Güney Sudan siyasi özerklik kazandı ve kendi hükümetine sahip oldu. 1983 yılında Kuzey Sudanlı General Cafer Nimeiri, özerkliği kaldırıp şeriat yönetimi getirmek isteyince iç savaş tekrar başladı. Protestolar da gecikmedi. Eski ordu mensubu John Garang, diğer Güney Sudanlılarla birlikte asilerden oluşan yeni bir birlik, Güney Sudan Halk Kurtuluş Hareketi'ni kurdu. Güney Sudan Halk Kurtuluş Hareketi, özellikle Kuzey Sudan’a karşı harekete geçti. Birlikleri Kuzey Sudanlı askerlere saldırdı, uçakları vurdu ve kentleri işgal etti. Ancak Güney Sudan Halk Kurtuluş Hareketi'nin neden savaştığı çok açık değildi.
John Garang, o dönem, “Yeni Sudan olarak adlandırdığımız şeyin ortaya çıkması için savaşıyoruz” ifadelerini kullanmıştı. Bahsettiği şey güneyin bağımsızlığı değil, Kuzey ve Güney’den oluşan merkezî bir devletti. Bu hedef, hem Güney Sudan Halk Kurtuluş Hareketi içerisinde hem de halk arasında pek kabul görmedi. Güney Sudanlı tarihçi Alfred Lokuji, nedenini "Garang, Sudan’ın “Yeni bir Sudan”’a dönüştürülebileceğine inandı. Bu, resmî dini olmayan laik bir devlet olmalıydı. Afrikalı ve Arapların içinde birlikte yaşadığı bir devlet. Bu fazlasıyla entellektüel bir görüştü. Ancak güneydeki insanların çoğu, Kuzey Sudan 1972 tarihli barış anlaşmasını ihlal ettiği için öfkeliydi. Onlar daha ziyade bağımsızlık taraftarıydı" sözleriyle açıklıyor.
Yüzde 98 "bağımsızlık" dedi
Güney Sudan Halk Kurtuluş Hareketi ile Kuzey Sudan hükümeti 2005 yılında uzun yıllar süren müzakereler sonrası bir barış anlaşması imzaladı. Ve 9 Temmuz 2005 tarihinde bir Ulusal Birlik Hükümeti kuruldu. 2011 yılında Sudan’ın kuzey ve güney olarak ikiye bölünüp bölünmemesi konusunda bir referandum yapılması kararlaştırıldı. Güney Sudan hükümet başkanlığına getirilen John Garang’ın kısa bir süre sonra ölmesinin ardından yerine Savla Kiir getirildi. Kiir, Güney'in bağımsızlığını savunuyordu. Ocak 2011 tarihinde yapılan referandumda Güney Sudanlıların yaklaşık yüzde 98’i, bağımsızlık yönünde oy kullandı. Böylece Kuzey ve Güney Sudan olmak üzere iki ayrı devlet ortaya çıkarken Güney Sudan, Afrika’nın 54’üncü ülkesi oluyor.
© Deutsche Welle Türkçe
Daniel Pelz / Çeviri: Başak Sezen
Editör: Beklan Kulaksızoğlu