«Ρέκβιεμ για την Χομς»: Νέα ελληνική ποίηση στην Κολωνία

Παρά την υπόνοια καταιγίδας και τις αραιές σταγόνες βροχής κανείς δεν έχει σηκωθεί από τη θέση του. Τα γκρίζα σύννεφα δίνουν μάλιστα την εντύπωση ότι έχουν κι αυτά ακινητοποιηθεί επίτηδες πάνω από την πλατεία, ώστε να δώσουν και μέσω του σκηνικού έναν επιπλέον τόνο δραματικότητας στην εκδήλωση. Θεματική ενότητα του φετινού Φεστιβάλ Λογοτεχνίας στην περιοχή Καλκ της Κολωνίας για το απόγευμα του Σαββάτου είναι ο πόλεμος.

Ο Έλληνας ποιητής, που υπογράφει τα έργα του με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Γιάζρα Χαλίντ, έχει έρθει από την Αθήνα στην Κολωνία, αυτή τη φορά για να παρουσιάσει τη γερμανική μετάφραση ενός ποιήματος που έγραψε για τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία και την καταστροφή της πόλης Χομς – ένα «Ρέκβιεμ για τη Χομς».

Ένα τελευταίο άσμα για τη Χομς, από την Αθήνα

«Ήμουν στην Αθήνα όταν άκουσα για την πόλη Χομς και την πολιορκία της το 2011. Η Χομς ήταν μία πόλη της εργατικής τάξης, που μετατράπηκε σε οχυρό των ανταρτών και της συριακής επανάστασης. Με συγκλόνισε το γεγονός ότι τον 21ο αιώνα υπάρχουν πόλεις που πολιορκούνται και ότι πολλοί δεν γνωρίζουν καν γι' αυτό – κανείς δεν ασχολούταν με το τι συμβαίνει εκεί τότε, ούτε στην Ελλάδα ούτε και στην Ευρώπη», λέει ο Γιάζρα Χαλίντ.

Τότε ο ίδιος διάβαζε την ποίηση των Σέσαρ Βαγιέχο και Ετέλ Ατνάν, και, συνδέοντάς τα όλα αυτά μεταξύ τους, αποφάσισε να γράψει ένα ποίημα, ένα «τελευταίο άσμα» για την Χομς και τον αγώνα των ανθρώπων εκεί – «σαν ένας συνθέτης που γράφει από μακριά», όπως λέει χαρακτηριστικά από το πάνελ της εκδήλωσης.

Ο Γιάζρα Χαλίντ περιγράφει σε οκτώ τραγούδια τα εγκλήματα πολέμου και τις φρικαλεότητες που οδήγησαν στην καταστροφή της συριακής πόλης. Ένα αντιπολεμικό ποίημα για τον πόλεμο στη Συρία με σκληρές εικόνες από έναν νέο Έλληνα ποιητή, τσετσενικής καταγωγής, μεταφρασμένο πλέον και στα γερμανικά.

Ήδη από το ξεκίνημα της ανάγνωσης αντιλαμβάνεται κανείς ότι δεν πρόκειται για μία συνηθισμένη βραδιά ποίησης, αλλά περισσότερο για μία περφόρμανς ποίησης: Ο Γιάζρα Χαλίντ σηκώνεται από το πάνελ μετά την εισαγωγή των διοργανωτών και κινείται προς το κοινό. Γονατίζει, σε στάση προσευχής, και, κρατώντας το μικρόφωνο με τα δυο χέρια, ξεκινά να απαγγέλει το «Ρέκβιεμ για τη Χομς» στα ελληνικά. Κάποια στιγμή αρχίζει και η παράλληλη απαγγελία στα γερμανικά. Αυτή την έχουν αναλάβει οι μεταφραστές και εκδότες του, η Βασιλική Κνιθάκη και ο Άντριαν Κάζνιτς. Ένα θεατρικό ξεδιπλώνεται σιγά σιγά: ταυτόχρονα με την γερμανική ανάγνωση του έργου, ο Γιάζρα Χαλίντ τραγουδά, χτυπά με το χέρι του τη σκηνή και κάνει θόρυβο, κάποιες φορές φωνάζει… Η αρχική αμηχανία εξαφανίζεται γρήγορα – το κοινό παρακολουθεί σαν υπνωτισμένο την ανάγνωση.

Kάθε κάτοικος της Χομς έχει ένα σκυλί να τον ακολουθεί,
οι περισσότεροι το φωνάζουν σκυλί της πείνας,
κάποιοι λίγοι το φωνάζουν σκυλί του Άσαντ,
μόνο ένας γέρος στην Καρμ αλ Ζαϊτούν το φωνάζει Μπαντρ,
το όνομα του οχτάχρονου εγγονού του,
που ‘σφάξαν οι Σαμπίχα το πρωΐ της Παρασκευής 9 Μαρτίου 2012.

Το σκυλί της πείνας ακολουθεί πάντοτε καταπόδας τον ιδιοκτήτη του·
όταν εκείνος κάθεται να ξαποστάσει αυτό ξαπλώνει στην πιο κοντινή σκιά,
όταν πέφτει να κοιμηθεί στέκει δίπλα του φύλακας.
Αν το δεις να προπορεύεται με τη μουσούδα ψηλά
είναι επειδή ο ιδιοκτήτης του έχει αρχίσει να λιγοστεύει,
σύντομα δεν θα μπορεί καν να περπατήσει,
και το σκυλί ψάχνει να βρει κάποιον άλλο ν' ακολουθήσει.

(απόσπασμα από το Ρέκβιεμ για τη Χομς, Εκδόσεις ΑΜΕΙΛΙΧΟΣ, 2019)

Μιλώντας στη «λάθος πλευρά» του Ρήνου για την προσφυγιά και το ρατσισμό

Το ευρωπαϊκό φεστιβάλ λογοτεχνίας στο Καλκ, της Κολωνίας διοργανώθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου, για 4η συνεχόμενη χρονιά, στη δεξιά όχθη του ποταμού Ρήνου. Πρόκειται για μία περιοχή που αναπτύχθηκε γρήγορα χάρη στις βιομηχανίες της πόλης: Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, οι πρώτοι φιλοξενούμενοι εργάτες, γνωστοί ως γκασταρμπάιτερ, εγκαταστάθηκαν στο Καλκ. Σταδιακά, ο συνδυασμός των πολυάριθμων θέσεων εργασίας στις φάμπρικες της περιοχής και των χαμηλών ενοικίων, έκανε την περιοχή να εξελιχθεί σε μία από τις γειτονιές με το υψηλότερο ποσοστό μεταναστών.

Τη γειτονιά εκείνη, στη «λάθος πλευρά» του Ρήνου, όπως συχνά αποκαλείται από τους ντόπιους, επέλεξαν και οι διοργανωτές του φεστιβάλ: μία λογοτεχνική πολυφωνία σε μια πολύχρωμη γειτονιά.

Ίσως ένα από τα πιο κατάλληλα μέρη στην Κολωνία για να φιλοξενήσουν την απαγγελία του Γιάζρα Χαλίντ: «Το Ρέκβιεμ για τη Χομς» είναι ένα κομμάτι του έργου μου το οποίο ασχολείται με τους πολέμους στη Μέση Ανατολή, με τη μετανάστευση, με τον ρατσισμό στην Ελλάδα, με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Ελλάδα, με τους πνιγμούς των μεταναστών στο Αιγαίο… Όλα συνδέονται», λέει.

Χρύσα Βαχτσεβάνου