Europarlament w walce z pozwami SLAPP
11 listopada 2021
Parlament Europejski przyjął dziś (11.11.2021) rezolucję o coraz częstszych w Unii pozwach SLAPP, które prowadzą do postępowań cywilnych i karnych nękających dziennikarzy, organizacje pozarządowe i działaczy społeczeństwa obywatelskiego. Celem pozwów SLAPP – których źródłem mogą być władze, politycy, ale też biznes np. dotknięty śledztwami dziennikarskimi – jest bowiem takie przytłoczenie mediów - prawnymi, czasowymi czy nawet psychologicznymi – kosztami rozlicznych postępowań sądowych (nawet w finale wygrywanych przez media), by odstraszyć od zajmowania się drażliwymi tematami.
– To coraz częstsze nadużywanie wymiaru sprawiedliwości. Kneblowanie i sięganie po efekt mrożący. Dlatego od 2017 roku wzywamy, by Unia zaczęła bardziej walczyć o wolność słowa i pluralizm mediów – powiedziała Roberta Metsola z Malty, jedna z wiceprzewodniczących Parlamentu Europejskiego i współautorka dzisiejszej rezolucji.
Zaniepokojenie europosłów
Tekst uchwały podkreśla zaniepokojenie europosłów zwłaszcza finansowaniem SLAPP z budżetów państwa w krajach Unii oraz faktem, że dotychczas żaden kraj członkowski Unii nie uchwalił przepisów przeciwko SLAPP. Dlatego rezolucja wzywa Komisję Europejska do jak najszybszego przedłożenia ambitnych reform dotykających prawa cywilnego, a nawet karnego. – Teraz piłka jest po stronie Komisji Europejskiej. A potem musimy przekonywać kraje Unii – powiedziała Metsola.
Wśród rozwiązań zaproponowanych dziś przez Parlament Europejski są przepisy m.in. dotyczące wczesnego oddalania SLAPP. Chodzi o to, by sądy na możliwie najwcześniejszym etapie niezwłocznie ucinały nękające powództwa (z urzędu lub na wniosek pozwanego) na podstawie przysługującego pozwanemu prawa do złożenia wniosku o wczesne oddalenie powództwa. Ponadto sądy miałyby uwzględniać nadużycia w ramach SLAPP w swym każdym wyroku kończącym postępowanie w takiej sprawie. To mogłoby pomóc we wprowadzeniu prawa do odszkodowania dla ofiar SLAPP (po odrzucającym taki pozew wyroku) za krzywdy materialne i niematerialne, w tym za poniesione straty ekonomiczne, utratę reputacji, szkody psychologiczne. Wśród sankcji za stosowanie SLAPP mogłyby znaleźć się także grzywny postulowane przez europosłów.
Ponadto europosłowie apelują o przepisy zmuszające sądy do „należytego uwzględniania faktu”, że strona pozywająca już wcześniej wszczęła SLAPP (nawet jeśli fakty pozowani nie są dokładnie tacy sami). Przypominają, że „zasada powagi rzeczy osądzonej” musi uniemożliwiać inicjatorom SLAPP wnoszenie wielu różnych skarg dotyczących tych samych faktów i przeciwko tym samym pozwanym. Rezolucja przypomina, że Rada Europy i OBWE wzywają do depenalizacji zniesławienia. Podkreśla, że pozwanym często stawia się zarzuty popełnienia przestępstwa, a jednocześnie wytacza się im powództwo cywilne, które ma wynikać z tego samego postępowania. I dlatego europosłowie wzywają Komisję Europejską do zaprojektowania wspólnych minimalnych gwarancji przeciwko takim połączonym pozwom SLAPP na obszarze Unii.
Fundusz pomocowy dla ofiar SLAPP
Ponadto europosłowie zaproponowali – zapewne najłatwiejsze do przyjęcia przez UE – narzędzia „miękkiego prawa” oparte m.in. na unijnym funduszu na rzecz finansowego wspierania ofiar SLAPP oraz pomagających im organizacji. Taki fundusz mógłby pokrywać opłat prawne, a nawet pomoc psychologiczną dla ofiar nękających pozwów sądowych. Europosłowie chcą, by również na poziomie unijnym gromadzono dane na temat przypadków SLAPP, co pomogłoby w kształtowaniu przyszłych form wsparcia dla mediów, a także w szkoleniach dla m.in. sędziów.
Komisja Europejska zamierza przedstawić swój pakiet projektów co do SLAPP prawdopodobnie w pierwszym kwartale 2022 r. – Tu chodzi o bardzo naglący problem, nie możemy zwlekać – przekonywała Vera Jourova, wiceprzewodnicząca Komisji, podczas debaty w Parlamencie Europejskim.
Jednak te nowe przepisy będą musiały być przegłosowane nie tylko przez europosłów, ale również przez unijne rządy w Radzie UE. A część z nich będzie niechętna takiemu twardemu wchodzeniu instytucji UE w dziedzinę uregulowań prawa cywilnego czy nawet karnego. Dlatego istnieje spore ryzyko, że część dzisiejszych propozycji europosłów może skończyć jako – przyjęte przez Unię, lecz wiążące wyłącznie politycznie, lecz nie prawnie - rekomendacje UE. – My uważamy, że mamy w UE podstawy prawne, by uchwalać dyrektywy wymierzone w SLAPP – przekonywał jednak niemiecki europoseł Tiemo Woelken (SPD), drugi współautor rezolucji.
Za rezolucją o walce z SLAPP za głosowało 444 europosłów, 48 było przeciw, a 75 wstrzymało się od głosów. Poparli ją Polacy oprócz europosłów Zjednoczonej Prawicy, którzy się wstrzymali.